قانون کار در ایران، یکی از مهم‌ترین قوانین حمایتی از قشر کارگر محسوب می‌شود. از جمله مهم‌ترین حقوق پیش‌بینی‌شده برای کارگران، امکان شکایت از کارفرما و پیگیری حقوق تضییع‌شده از طریق مراجع حل اختلاف در ادارات کار است.

اما مساله فقط به گرفتن رای ختم نمی‌شود؛ اجرای این آرای صادرشده از اهمیت حیاتی برخوردار است، چرا که بدون اجرای حکم، کارگر عملاً به حق خود نمی‌رسد. در این مقاله به بررسی گام‌به‌گام اجرای احکام اداره کار، نحوه پیگیری، زمان‌بندی اجرا، و ضمانت‌های قانونی مربوط به آن پرداخته‌ایم.

بعد از صدور رای اداره کار چه کنیم؟

پس از رسیدگی در هیات تشخیص یا هیات حل اختلاف اداره کار، چنانچه رای به نفع کارگر صادر شود و این رای قطعی گردد، کارگر (محکوم‌له) باید برای اجرای آن اقدام نماید. رای‌های هیات تشخیص پس از گذشت ۱۵ روز از تاریخ ابلاغ و در صورت عدم اعتراض، قطعی می‌شود. اما رای‌های هیات حل اختلاف، به محض صدور، لازم‌الاجرا هستند.

مطابق ماده ۱۶۶ قانون کار: «آرای قطعی صادره از مراجع حل اختلاف، لازم‌الاجرا بوده و توسط اجرای احکام دادگستری اجرا می‌شود.» اما قبل از آن، اقدامات اداری و قانونی خاصی باید صورت گیرد.

ثبت درخواست اجرای حکم در سامانه جامع روابط کار

گام اول، ثبت درخواست اجرای رای در سامانه جامع روابط کار به نشانی prkar.mcls.gov.ir است. این سامانه بستر اصلی ثبت و پیگیری درخواست‌های حوزه روابط کار است.

مراحل ثبت درخواست:

1. ورود به سامانه با نام کاربری و رمز عبور (ایجاد شده در هنگام طرح شکایت اولیه).
2. انتخاب گزینه “پنجره واحد خدمات”، سپس “اجرای احکام”.
3. بروزرسانی حساب کاربری و تایید اطلاعات شخصی.
4. انتخاب دادنامه (رای صادرشده) و وارد کردن کد مربوط به آن.
5. تایید و ارسال نهایی درخواست.

پس از ثبت درخواست، متقاضی باید ظرف ۴۸ ساعت به اداره کار محل استقرار کارگاه مراجعه نماید تا فرآیند اجراییه رسمی آغاز گردد.

در صورت عدم اجرای حکم، چه باید کرد؟

اگر کارفرما به رای صادره بی‌توجهی کرده و اقدامی جهت اجرای آن نکند، شخص برنده دعوا باید به سراغ اجرای احکام دادگستری برود. بر اساس آیین‌نامه اجرای آرای قطعی موضوع ماده ۱۶۶، کلیه آرای صادره از مراجع حل اختلاف، به همان شیوه‌ای اجرا می‌شوند که سایر احکام قضایی در دادگستری اجرا می‌شوند.

برای این کار لازم است:

• یک نسخه رونوشت مصدق رای قطعی به همراه نسخه ابلاغ‌شده آن تهیه شود.
• متن درخواست صدور اجرائیه در قالب فایل Word آماده گردد.
• فرد با در دست داشتن مدارک فوق و همراه داشتن نام کاربری و رمز ثنا، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و درخواست اجرای حکم را ثبت کند.

هزینه‌های مربوط به دادرسی و تعرفه خدمات دفاتر قضایی نیز در این مرحله پرداخت می‌شود.

نمونه درخواست صدور اجراییه اداره کار:

در این قسمت نمونه درخواست صدور اجراییه اداره کار را مشاهده می فرمایید که در قالب فایل PDF آماده شده است و می توانید از طریق کلیک بر روی نمونه درخواست صدور اجراییه اداره کار آن را دریافت نمایید.

مراحل و جزئیات اجرای احکام در دادگستری

پس از ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به واحد اجرای احکام دادگستری ارسال می‌شود. دادگاه عمومی محل استقرار کارگاه، صلاحیت رسیدگی به اجرای این احکام را دارد. در این مرحله، اقدامات اجرایی نظیر:

• توقیف حساب‌های بانکی کارفرما
• توقیف اموال منقول و غیرمنقول وی
• ممنوع‌الخروج شدن محکوم‌علیه (در برخی موارد)

می‌تواند اعمال شود تا کارفرما را به اجرای رای وادار کند.

نکته مهم: اجرای حکم تنها در صورتی ممکن است که رای قطعی و لازم‌الاجرا باشد. بنابراین، ثبت و پیگیری اعتراضات احتمالی طرف مقابل نیز در مدت قانونی باید مورد توجه قرار گیرد.

چه مدت طول می‌کشد تا حکم اجرا شود؟ بازه زمانی اجرای احکام اداره کار، به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• نوع مرجع صادرکننده رای (تشخیص یا حل اختلاف)
• اعتراض یا عدم اعتراض کارفرما به رای
• همکاری یا عدم همکاری محکوم‌علیه
• حجم کاری اداره کار و دادگاه

در حالت عادی، اگر هیچ اعتراضی مطرح نباشد و فرد بلافاصله اقدامات لازم را انجام دهد، ممکن است در مدت ۲ تا ۴ هفته اجرای حکم آغاز شود. اما در شرایط پیچیده‌تر، این فرایند ممکن است تا چند ماه طول بکشد.

در برخی موارد، رای صادره از اداره کار، تامین اجتماعی را نیز ملزم به انجام اقدامی می‌کند (مثلاً پرداخت حق بیمه، بازنشستگی، یا بازگشت به کار). اگر این نهاد از اجرای حکم خودداری کند، شخص ذی‌نفع می‌تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کرده و خواستار الزام تامین اجتماعی به اجرای رای شود.

در صورت صدور رای مجدد از سوی دیوان عدالت اداری به نفع شاکی، تامین اجتماعی مکلف به اجرای آن خواهد بود و در صورت خودداری، موضوع از طریق اجرای احکام دادگستری پیگیری خواهد شد.

ضمانت اجرا و جریمه عدم اجرای حکم توسط کارفرما

قانون برای جلوگیری از تمرد کارفرما از اجرای احکام، در ماده ۱۸۰ قانون کار چنین مقرر کرده:

«کارفرمایانی که از اجرای به موقع آرای قطعی خودداری کنند، علاوه بر اجرای رای، به جریمه‌ای معادل ۲۰ تا ۲۰۰ برابر حداقل مزد روزانه کارگر محکوم خواهند شد.»

این ضمانت اجرا، بازدارندگی جدی برای کارفرمایان دارد و در صورت پیگیری مناسب، حقوق کارگر به طور کامل قابل وصول است.

سوالات متداول و جمع بندی:

در این بخش سوالات متداول پیرامون مراحل اجرای حکم اداره کار، مدت زمان اجرای حکم و موارد دیگر در مورد ضمانت اجرای حکم و مجازات آن که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:

❓ نامه اجرای احکام اداره کار را به دفتر خدمات قضایی بردم. آیا باید به مراجع قضایی مراجعه کنم یا منتظر پیامک باشم؟
✅ شما باید از طریق دفتر خدمات قضایی، دادخواست اجرای رای اداره کار را ثبت کنید. پس از ثبت، پرونده به اجرای احکام دادگستری ارسال می‌شود. معمولاً پس از بررسی، ابلاغیه‌ای از سوی مراجع قضایی برای شما ارسال می‌شود، اما بهتر است با مراجعه حضوری به اجرای احکام، روند رسیدگی را نیز پیگیری نمایید تا روند اجرا تسریع شود.

❓ برای پیگیری نتیجه اجرای حکم رای اداره کار که در تاریخ 1403/5/27 صادر شده، چه اقدامی باید انجام دهم؟
✅ برای پیگیری نتیجه، می‌توانید به اجرای احکام دادگاه مراجعه کرده و وضعیت پرونده را با ارائه شماره پرونده یا شماره دادنامه پیگیری کنید. همچنین در صورت وجود حساب کاربری در سامانه ثنا، وضعیت ابلاغیه‌ها و اقدامات انجام‌شده را نیز می‌توانید به صورت آنلاین مشاهده کنید.

❓ آدرس شعبه حقوقی برای اجرای حکم اداره کار برایم آمده است. آیا باید به شعبه مراجعه کنم یا منتظر ابلاغیه باشم؟
✅ بله، بهتر است به شعبه حقوقی مربوطه مراجعه کنید تا اطلاعات لازم را دریافت و پیگیری‌های لازم را انجام دهید. در بسیاری از موارد، مراجعه حضوری موجب تسریع در روند بررسی پرونده و جلوگیری از نقص مدارک می‌شود.

❓ درخواست اجرای احکام حکم اداره کار را داشتم و ابلاغیه‌ای دریافت کردم که مختومه اعلام شده است. چه کار باید بکنم؟
✅ شما باید به دادگاه مربوطه مراجعه کنید و علت مختومه شدن را جویا شوید. اگر هنوز حکم اجرا نشده، می‌توانید درخواست کنید پرونده مجدداً به واحد اجرای احکام ارجاع شود یا در صورت وجود ایراد، آن را رفع و درخواست اجرای مجدد ثبت نمایید.

❓ مرجع رفع ابهام از رای هیئت تشخیص اداره کار که زیر نظر اجرای احکام دادگستری در حال اجرا است، کدام مرجع است؟
✅ رفع ابهام از رای هیئت تشخیص اداره کار بر عهده قاضی اجرای احکام است، مگر در مواردی که ابهام مربوط به محتوا یا تفسیر رای باشد؛ در آن صورت، هیئت صادرکننده رای نیز می‌تواند مرجع رفع ابهام تلقی شود. توصیه می‌شود ابتدا موضوع را با قاضی اجرای احکام در میان بگذارید.

❓ حکم اجرایی آرای قطعی هیات‌ها توسط چه مرجعی صادر می‌شود؟
✅ اگر منظور آرای صادره از هیات‌های تشخیص و حل اختلاف اداره کار است، حکم اجرایی توسط اجرای احکام دادگستری صادر می‌شود. البته پیش از آن باید از اداره کار، اجراییه دریافت و سپس از طریق دفاتر خدمات قضایی برای اجرای آن اقدام شود.

اجرای احکام صادرشده از مراجع اداره کار، نیازمند آگاهی کامل از مراحل اداری و قضایی است. کارگرانی که پس از دریافت رای قطعی، پیگیری لازم را انجام ندهند، ممکن است با مشکلات اجرایی مواجه شوند. از ثبت درخواست در سامانه روابط کار گرفته تا رجوع به دادگستری، نیاز به دقت و پیگیری مستمر وجود دارد. همچنین مشورت با وکیل متخصص در زمینه دعاوی کار می‌تواند نقش کلیدی در تسریع روند و موفقیت در اجرا داشته باشد.