رسیدگی به جرایم کیفری در نظام حقوقی ایران، فرآیندی دو مرحله‌ای است که ابتدا توسط دادسرا و سپس توسط دادگاه انجام می‌شود. در مرحله نخست، هدف از تشکیل پرونده در دادسرا کشف حقیقت، جمع‌آوری دلایل و انجام تحقیقات مقدماتی است. یکی از اصطلاحاتی که در این مرحله ممکن است با آن مواجه شویم، ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی است. دریافت پیامک یا ابلاغیه‌ای با مضمون ارجاع پرونده به بازپرسی ممکن است برای بسیاری از افراد نگران‌کننده باشد، در حالی که این یک مرحله طبیعی از روند دادرسی محسوب می‌شود.

در این مقاله قصد داریم به زبان ساده توضیح دهیم که ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی یعنی چه، چرا این پیامک ارسال می‌شود، پس از دریافت آن چه اقداماتی لازم است انجام شود، مدت زمان رسیدگی در این مرحله چقدر است و در نهایت پس از اتمام بازپرسی، پرونده به کجا ارجاع داده می‌شود.

ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی یعنی چه

در نظام دادرسی کیفری ایران، زمانی که شکایتی کیفری ثبت می‌شود یا گزارشی از وقوع جرم به دادسرا می‌رسد، دادستان موظف است موضوع را بررسی کند و در صورت احراز ابتدایی وقوع جرم، پرونده را برای تحقیقات بیشتر به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی ارجاع دهد. اما ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی چه معنایی دارد؟

بازپرس، مقام قضایی‌ای است که تحت نظارت دادستان، تحقیقات مقدماتی درباره جرایم را انجام می‌دهد. در مواردی که جرم ارتکابی مهم‌تر یا حساس‌تر است، دادستان پرونده را به بازپرس ارجاع می‌دهد. ارجاع پرونده به بازپرسی نشان می‌دهد که:

• جرم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
• ممکن است مجازات‌های سنگینی مانند اعدام، حبس ابد، قطع عضو یا حبس‌های طولانی مدت در میان باشد.
• یا اینکه به دلیل تخصص بازپرس در یک حوزه خاص، پرونده برای رسیدگی دقیق‌تر به او ارجاع شده است.

طبق ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری، به طور کلی تحقیقات مقدماتی باید توسط بازپرس انجام شود، به ویژه در جرایم مهمی مانند قتل، جرائم سیاسی، جرائم مطبوعاتی و… بنابراین وقتی پیامکی مبنی بر «ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی» دریافت می‌کنید، به این معناست که پرونده وارد مرحله حساس‌ تر و تخصصی‌تر از تحقیقات شده است. توجه داشته باشید که ارجاع پرونده به دادیاری برای جرم هایی با درجه پایین تر انجام می شود.

نکته مهم: صرف ارسال این پیامک، الزام به حضور فوری در دادسرا ایجاد نمی‌کند، مگر اینکه به دنبال آن احضاریه‌ای برای حضور در شعبه بازپرسی صادر شود.

اقدامات لازم بعد از ارجاع پرونده به بازپرسی

بعد از اینکه پیامک یا ابلاغیه‌ای مبنی بر ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی دریافت کردید، اقدامات لازم به شرح زیر خواهد بود:

1. مطالعه دقیق ابلاغیه
   ابتدا متن کامل ابلاغیه یا پیامک را با دقت بخوانید. اگر تنها عبارت «ارجاع به بازپرسی» آمده باشد، صرفاً برای اطلاع‌رسانی است و نیازی به اقدام فوری نیست؛ مگر اینکه احضاریه رسمی جهت حضور صادر شود.

2. بررسی وضعیت در سامانه ثنا
   با ورود به سامانه ثنا، خلاصه پرونده، ابلاغیه‌ها و وضعیت رسیدگی را مشاهده کنید. در صورت ثبت ابلاغیه جدید برای حضور یا ارائه مدارک، باید در مهلت مقرر اقدام نمایید.

3. آماده‌سازی مدارک و مستندات
   پیش از حضور در بازپرسی، تمامی مدارک مرتبط با موضوع شکایت یا دفاعیات خود (مثل پیامک‌ها، قراردادها، فیش‌های بانکی، عکس، گواهی‌های پزشکی و…) را مرتب کرده و آماده داشته باشید. داشتن نسخه‌ای کپی از هر مدرک برای ارائه به بازپرسی نیز توصیه می‌شود.

4. آمادگی برای احضار و توضیحات حضوری
   چنانچه احضاریه رسمی دریافت کردید، باید در زمان مقرر در شعبه بازپرسی حضور یابید و پاسخگوی سوالات بازپرس باشید. بهتر است قبل از جلسه بازپرسی، مرور کلی بر روند پرونده و نکات کلیدی داشته باشید.

5. مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی
   اگر موضوع پرونده حساس است یا دفاع از خود نیاز به تخصص حقوقی دارد، توصیه می‌شود با یک وکیل مشاوره کنید یا حتی وکیل خود را به همراه داشته باشید. زیرا در این مرحله ممکن است مواردی وجود داشته باشد که طرف مقابل شما از آن استفاده کند و شما از لحاظ قانونی به آن آشنا نباشید.

مدت زمان رسیدگی به پرونده در بازپرسی

یکی از سوالات رایج افرادی که پرونده‌شان به شعبه بازپرسی ارجاع شده این است که رسیدگی چقدر طول می‌کشد؟
واقعیت این است که مدت زمان رسیدگی به یک پرونده در بازپرسی بسته به عوامل مختلفی مثل نوع جرم، تعداد متهمان یا شاکیان، نیاز به کارشناسی، و تراکم کاری شعبه متفاوت است.
با این حال، طبق بخشنامه سازمان دادگستری میانگین زمان رسیدگی در مراجع مختلف به این صورت اعلام شده:

• دادگاه‌های کیفری یک: حدود ۲۲۴ روز
• دادگاه‌های کیفری دو: حدود ۷۹ روز
• دادسرای عمومی و انقلاب (که شامل دادیاری و بازپرسی است): حدود ۴۶ روز
• دادگاه‌های بخش: حدود ۷۰ روز
• دادگاه‌های حقوقی: حدود ۱۰۴ روز
• دادگاه‌های انقلاب: حدود ۸۶ روز
• دادگاه‌های تجدیدنظر: حدود ۹۰ روز

با توجه به این آمار، می‌توان گفت که در حالت عادی مدت زمان رسیدگی در بازپرسی معمولاً حدود ۱.۵ تا ۲ ماه طول می‌کشد، ولی در جرایم پیچیده یا سنگین‌تر، ممکن است این زمان طولانی‌تر شود.

در نظر داشته باشید که در مرحله بازپرسی به دلیل اینکه باید تحقیقات به صورت کامل انجام شود، با توجه به پیچیدگی پرونده مانند کارشناسی، اعتراض به کارشناسی و هیات 3 نفره یا 5 نفره،شهادت شهود و دیگر موارد می تواند مدت زمان رسیدگی در مرحله بازپرسی را به 1 سال و بیشتر نیز برساند

نکته مهم:

• در پرونده‌های فوری یا جرایم مشهود، بازپرس موظف است در اسرع وقت به موضوع رسیدگی کند.
• اگر پرونده نیاز به کارشناسی، استعلام یا تحقیقات تکمیلی داشته باشد، این زمان بیشتر خواهد شد.
• حضور به موقع در جلسات بازپرسی، ارائه مدارک و پاسخ سریع به ابلاغیه‌ها می‌تواند روند رسیدگی را تسریع کند.

پرونده بعد از بازپرسی به کجا می‌رود؟

پس از انجام کامل تحقیقات توسط بازپرس و صدور تصمیم نهایی، پرونده از مرحله بازپرسی خارج می‌شود و بسته به نتیجه تحقیقات، به یکی از این دو مسیر منتقل می‌شود:

ارجاع به دادگاه کیفری:
اگر بازپرس پس از انجام تحقیقات، وقوع جرم را احراز کند و دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می‌شود. 
در این حالت، پرونده به دادستان ارسال شده و پس از تایید او، برای ادامه رسیدگی و صدور حکم، به دادگاه کیفری صالح (دادگاه کیفری یک یا دو، بسته به نوع جرم) فرستاده می‌شود.

در حالت جلب به دادرسی، متهم باید وثیقه تامین کند تا زمان دادگاه در جلسه حضور پیدا کند در غیر اینصورت به زندان خواهد رفت. بر اساس میزان جرم وثیقه توسط بازپرس مشخص می شود و می تواند فیش حقوقی کارمند رسمی، سند رسمی یا وجه نقد باشد که بسته به میزان جرم و نظر بازپرس است

صدور قرار منع یا موقوفی تعقیب:
در صورتی که بازپرس تشخیص دهد جرم ارتکاب نیافته یا دلایل کافی برای اثبات اتهام وجود ندارد، قرار منع تعقیب صادر می‌کند.
همچنین اگر علل قانونی مانند گذشت شاکی یا فوت متهم وجود داشته باشد، ممکن است قرار موقوفی تعقیب صادر شود.
در این شرایط، پرونده پس از صدور قرار و تایید دادستان، بایگانی می‌شود یا در صورت اعتراض، به دادگاه ارسال می‌شود تا قاضی درباره صحت یا بطلان قرار تصمیم بگیرد.

سوالات متداول

در این قسمت سوالات متداول پیرامون ارجاع پرونده به بازپرسی که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:

❓ پیامی دریافت کرده‌ام که پرونده شکایتم به فلان شعبه بازپرسی ارجاع شده است. این چه معنایی دارد و من باید چه اقدامی انجام دهم؟
✅ به شعبه بازپرسی مربوطه مراجعه کنید تا اطلاعات کامل‌تری درباره پرونده خود کسب کنید و اقداماتی که نیاز است را انجام دهید.

❓ پیامی دریافت کردم که پرونده‌ام به شعبه بازپرسی ارجاع شده و در ثنا آمده است که اطلاع‌رسانی فقط به اشخاص ذی‌سمت و نمایندگان قانونی مجاز است، در حالی که من اصلاً پرونده‌ای نداشتم و بی‌اطلاعم.
✅ منتظر ابلاغ شعبه بازپرسی باشید. این پیام ممکن است به اشتباه ارسال شده باشد، اما بهتر است آماده دریافت دعوتنامه برای حضور در جلسه احتمالی باشید.

❓ پیامی دریافت کرده‌ام که پرونده شما به بازپرسی ارجاع داده شده است. چگونه می‌توانم موضوع پرونده را بفهمم؟
✅ باید منتظر بمانید تا دعوت به جلسه ابلاغ شود. در غیر این صورت، با شماره پرونده به شعبه مربوطه مراجعه کنید تا اطلاعات بیشتری کسب کنید.

❓ پیام دریافتی نشان می‌دهد که پرونده من از شعبه بازپرسی به شعبه 2 دادیاری نظامی ارجاع شده است. در صورت نیاز به حضور، ابلاغ خواهد شد. این به چه معناست؟
✅ به دلیل کثرت پرونده‌ها، ممکن است پرونده شما برای ادامه رسیدگی به دادیاری ارجاع شده باشد. در صورت نیاز به حضور شما، ابلاغیه‌ای ارسال خواهد شد.

❓ ابتدا پیامی دریافت کردم که قرار نهایی صادر شد، و بعد از یک روز پیام دیگری آمد که پرونده شما با شماره بایگانی به شعبه فلان، همان شعبه‌ای که بازجویی شدم، یعنی بازپرسی ارجاع شد. معنای این چیست؟
✅ این بدان معناست که پرونده شما مجدداً به همان شعبه بازپرسی ارجاع شده است و ممکن است نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد.

❓ شماره پرونده ……. به بایگانی …… شعبه 7 بازپرسی ناحیه 31 تهران ارجاع شده است. در صورت نیاز به حضور، ابلاغ خواهد شد. این یعنی چه؟
✅ پرونده شما به شعبه 7 بازپرسی ارجاع شده است. در صورت نیاز به حضور شما در جلسات یا ارائه توضیحات بیشتر، اطلاع‌رسانی خواهد شد.

جمع بندی

ارجاع پرونده به شعبه بازپرسی یکی از مراحل مهم در فرآیند رسیدگی کیفری است که نشان می‌دهد تحقیقات مقدماتی در پرونده وارد مرحله دقیق‌تر و تخصصی‌تر شده است. دریافت پیامک مبنی بر ارجاع پرونده به بازپرسی به معنای صدور حکم یا تصمیم نهایی نیست؛ بلکه تنها اطلاع‌رسانی درباره مرحله فعلی رسیدگی است. در این مرحله، نیازی به اقدام فوری از سوی اصحاب پرونده وجود ندارد مگر اینکه بعداً احضاریه‌ای برای حضور در شعبه صادر شود.

بازپرس به عنوان یکی از مقامات اصلی دادسرا، مسئولیت بررسی دقیق مدارک، شنیدن اظهارات طرفین، و تکمیل تحقیقات را برعهده دارد. پس از اتمام تحقیقات، بسته به نتایج، پرونده یا با صدور قرار جلب به دادرسی به دادگاه کیفری ارسال می‌شود یا با صدور قرار منع یا موقوفی تعقیب مختومه می‌گردد.

در نهایت، اطلاع از مفاهیم و مراحل قضایی، به ویژه در پرونده‌های کیفری، می‌تواند از بروز سردرگمی جلوگیری کرده و کمک کند که اشخاص با آرامش و آگاهی بیشتری مسیر قضایی خود را دنبال کنند.