در فرآیند رسیدگی به شکایات کیفری، نخستین مرحله بررسی و تحقیق درباره جرم ادعایی، در نهاد دادسرا انجام می‌شود. پس از ثبت شکایت، دادستان بر اساس نوع اتهام، اهمیت جرم و تخصص مقامات قضایی، پرونده را برای تحقیقات مقدماتی به یکی از شعبات دادیاری یا بازپرسی ارجاع می‌دهد. یکی از اصطلاحاتی که در این مرحله برای طرفین دعوا پیامک می‌شود، «ارجاع پرونده به دادیاری» است.
اما این عبارت دقیقاً چه مفهومی دارد؟ چرا برخی شکایات به دادیاری می‌روند و برخی دیگر به بازپرسی؟ آیا ارجاع به دادیاری نشانه کم‌اهمیت بودن شکایت است؟ در این مقاله به زبانی ساده و روان، به این سوالات پاسخ داده و روند پیگیری پرونده در دادیاری را توضیح خواهیم داد.
ارجاع پرونده به دادیاری یعنی چه؟
وقتی شکایتی در دادسرا مطرح می‌شود، دادستان موظف است برای انجام تحقیقات مقدماتی درباره جرم، پرونده را به یکی از مقامات قضایی دادسرا یعنی دادیار یا بازپرس ارجاع دهد.
ارجاع پرونده به دادیاری یعنی این که دادستان، پس از بررسی اولیه، تشخیص داده است که موضوع شکایت در صلاحیت دادیار است و نیازی به ورود بازپرس نمی‌باشد. دادیار مسئول انجام تحقیقات مقدماتی در مورد شکایت خواهد بود و بر اساس نتیجه این تحقیقات، یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ می‌کند:
- صدور قرار جلب به دادرسی (اگر وقوع جرم را احراز کند)؛
- صدور قرار منع تعقیب (اگر دلیلی بر وقوع جرم نیابد)؛
- صدور قرار موقوفی تعقیب (در صورت وجود موانع قانونی)؛
- صدور قرار ترک تعقیب (در جرایم قابل گذشت با گذشت شاکی).
معمولا ارجاع به دادیاری در جرایمی انجام می‌شود که از نظر قانونی در زمره جرایم سبک‌تر و با مجازات‌های خفیف‌تر قرار دارند. با این حال، در برخی موارد نیز به دلیل تخصص دادیار در یک موضوع خاص، دادستان تصمیم می‌گیرد پرونده را به شعبه دادیاری ارجاع دهد، حتی اگر جرم اهمیت بیشتری داشته باشد.
ارجاع پرونده به دادیاری به این معناست که:
- جرم ارتکابی از جرایم خیلی سنگین (مانند قتل یا جرایم سیاسی) نیست و مشمول موارد ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری نمی‌شود. در جرائم سنگین ارجاع پرونده به بازپرسی می شود.
- دادیار مسئول انجام تحقیقات مقدماتی پرونده شده و ادامه بررسی‌های قضایی مانند احضار طرفین، شنیدن اظهارات، جمع‌آوری مدارک، صدور قرار تأمین یا حتی صدور قرار نهایی مانند منع تعقیب یا جلب به دادرسی را انجام خواهد داد.
- در این مرحله هنوز رسیدگی قطعی یا صدور حکم انجام نشده است و هدف، تکمیل تحقیقات و تصمیم‌گیری درباره ادامه روند کیفری است.
اقدامات لازم بعد از ارجاع پرونده به دادیاری
زمانی که پیامک یا ابلاغیه‌ای دریافت می‌کنید مبنی بر اینکه پرونده شما به دادیاری ارجاع شده است، دانستن چند نکته مهم است که چه اقدامات قانونی یا عملی باید انجام دهید.
۱. بررسی دقیق ابلاغیه در سامانه ثنا
ابتدا باید به سامانه ثنا مراجعه کنید و خلاصه پرونده یا ابلاغیه رسمی را مشاهده نمایید. در این ابلاغیه معمولاً مشخص می‌شود که:
- آیا نیاز به حضور شما در شعبه دادیاری وجود دارد؟
- یا اینکه فعلاً پرونده در حال بررسی اولیه است.
۲. عدم نیاز به حضور فوری مگر با دعوت رسمی
ارجاع پرونده به دادیاری به این معنا نیست که بلافاصله باید به دادسرا مراجعه کنید. تا زمانی که ابلاغ رسمی برای حضور یا توضیح یا تکمیل مستندات صادر نشود، نیازی به اقدامی از سوی شما نیست.
دادیار ابتدا اسناد و مدارک پرونده را بررسی کرده و اگر نیاز به توضیح، ارائه مدرک یا حضور باشد، ابلاغیه‌ای رسمی برای شما ارسال می‌کند.
۳. آماده‌سازی مدارک و مستندات
اگر پیش‌بینی می‌کنید که در روند رسیدگی نیاز به ارائه مدارکی مثل:
- اسناد کتبی
- فیلم یا عکس
- پیامک‌ها یا مکاتبات
- گواهی شهود
دارید، بهتر است این مدارک را از همین ابتدا جمع‌آوری و مرتب کنید تا در صورت احضار آماده باشید.
۴. مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی
در بسیاری از موارد، مخصوصاً اگر اتهام سنگین باشد یا پیچیدگی حقوقی داشته باشد، بهتر است پیش از هر اقدامی با یک وکیل دادگستری یا مشاور حقوقی مشورت کنید. این کار به شما کمک می‌کند:
- دفاع بهتر و مستندتری از خود ارائه دهید.
- از حقوق قانونی خود مطلع شوید.
- مانع صدور تصمیمات ناعادلانه در روند دادیاری شوید.
۵. پیگیری وضعیت پرونده
اگر طی مدت معقولی (مثلاً دو تا سه هفته) ابلاغ جدیدی دریافت نکردید، می‌توانید با مراجعه حضوری به دادسرا یا از طریق سامانه ثنا، وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید.
تفاوت دادیاری و بازپرسی
در دادسرا، دو مقام اصلی برای انجام تحقیقات مقدماتی وجود دارند: دادیار و بازپرس. هرچند هر دو وظیفه رسیدگی به شکایات و انجام تحقیقات مقدماتی را بر عهده دارند، اما از لحاظ صلاحیت و اهمیت پرونده‌ها تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد:
- بازپرس بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، صلاحیت عام برای رسیدگی به همه جرایم را دارد، خصوصاً جرایم سنگین‌تر مانند قتل، اعدام، قصاص، حبس ابد، جرایم سیاسی و مطبوعاتی یا جنایات منجر به قطع عضو یا جراحات شدید. در این موارد، انجام تحقیقات مقدماتی الزاما باید توسط بازپرس صورت گیرد.
- دادیار صلاحیت رسیدگی به جرایم سبک‌تر را دارد. در مواردی که جرم ارتکابی مشمول مجازات‌های شدید و جرایم حساس نیست، دادستان می‌تواند پرونده را به دادیار ارجاع دهد. دادیار موظف است تحقیقات مقدماتی را انجام دهد، اما برخی تصمیمات نهایی او (مثل قرار بازداشت یا قرار نهایی) نیازمند تأیید دادستان است.
خلاصه تفاوت:
بازپرس در رسیدگی به جرایم سنگین صلاحیت انحصاری دارد، ولی دادیار به پرونده‌های عادی‌تر و سبک‌تر رسیدگی می‌کند و تحت نظارت مستقیم دادستان عمل می‌کند.
پیامک پرونده شما به شعبه دادیاری ارجاع شد یعنی چه
وقتی در سامانه ثنا یا از طریق پیامک، عبارتی مثل «پرونده شما به شعبه دادیاری ارجاع شد» دریافت می‌کنید، این پیام نشان‌دهنده یک نکته مهم در روند قضایی پرونده شماست.
این پیام یعنی:
- شکایت یا پرونده شما وارد مرحله تحقیقات مقدماتی شده است.
- دادستان با توجه به نوع جرم و صلاحیت شعبه، پرونده را برای بررسی‌های اولیه به یکی از دادیاران ارجاع داده است.
- دادیار پرونده مسئولیت دارد که دلایل و مدارک طرفین را بررسی کند، اظهارات شاکی و متهم را بشنود، تصمیم درباره ادامه تعقیب یا توقف رسیدگی بگیرد.
نکته مهم:
دریافت این پیام به معنای صدور حکم یا پایان رسیدگی نیست! فقط یعنی پرونده وارد فاز بررسی دقیق‌تر شده و فعلاً نیازی به مراجعه حضوری شما وجود ندارد، مگر اینکه ابلاغیه جداگانه‌ای برای احضار یا ارائه توضیحات دریافت کنید.
همچنین، در صورتی که دادیار بعد از بررسی‌ها، نیازی به احضار شاکی یا متهم ببیند، با ارسال ابلاغیه رسمی شما را دعوت خواهد کرد.
پرونده بعد از دادیاری کجا می‌رود؟
پس از اینکه تحقیقات مقدماتی در دادیاری انجام شد و دادیار تصمیم نهایی خود را گرفت، پرونده بسته به نوع تصمیم اتخاذ شده به یکی از مسیرهای زیر هدایت می‌شود:
۱. صدور قرار نهایی و ارسال به دادگاه کیفری
اگر دادیار پس از بررسی شواهد، مدارک و شنیدن دفاعیات شاکی و متهم به این نتیجه برسد که عمل ارتکابی عنوان مجرمانه دارد و دلایل کافی برای ارتکاب جرم توسط متهم وجود دارد، اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی می‌کند.
در این حالت پرونده به دادگاه کیفری صالح (دادگاه کیفری دو یا در موارد خاص دادگاه کیفری یک) ارسال می‌شود تا قاضی دادگاه، پس از رسیدگی مجدد و دفاعیات طرفین، حکم نهایی را صادر کند.
۲. صدور قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب
در صورتی که دادیار تشخیص دهد:
- اساساً رفتاری که موضوع شکایت بوده جرم نبوده است.
- دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد.
- به هر دلیل قانونی (مثل گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت یا فوت متهم) پرونده باید مختومه شود،
اقدام به صدور قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب می‌کند.
در این حالت پرونده مختومه می‌شود، اما اگر شاکی به این تصمیم اعتراض کند، موضوع در دادگاه کیفری بررسی خواهد شد.
۳. ارجاع مجدد برای تکمیل تحقیقات
گاهی ممکن است دادسرا یا دادگاه تشخیص دهند که تحقیقات انجام شده ناقص است؛ در این صورت:
-
پرونده مجدداً به شعبه دادیاری برای تکمیل تحقیقات بازمی‌گردد.
این اتفاق به ویژه زمانی رایج است که دادگاه به نقص تحقیقات یا عدم بررسی کافی مستندات اعتراض کند.
۴. قرار تعلیق تعقیب یا ترک تعقیب
در برخی موارد ممکن است دادیار با توجه به اوضاع و احوال پرونده، به جای ارسال آن به دادگاه، اقدام به صدور قرار تعلیق تعقیب کند (مثلاً در صورت صلح طرفین، یا اهمیت کم جرم و تقاضای شاکی).
در این صورت هم پرونده عملاً وارد روند صدور حکم کیفری نمی‌شود و با رعایت شرایط، مختومه می‌شود.
سوالات متداول
در این قسمت سوالات متداول پیرامون ارجاع پرونده به دادیاری را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:
❓امروز ابلاغی از طرف همراه برای من آمده که تنها در آن نوشته شده ‘دستور قضایی مراجعه به دادیاری’ و آدرس شعبه. این به چه معناست؟
✅ این به معنای آن است که باید به شعبه دادیاری مربوطه مراجعه کنید تا اطلاعات بیشتری در مورد موضوع ابلاغ به دست آورید.
❓برای من پیامی آمده که پرونده‌ای رای صادر شده و چند روز پیش پیام دیگری دریافت کردم که پرونده با شماره بایگانی به دادسرا ارجاع شده. می‌خواستم بدانم این به چه معناست؟
✅ این پیام به این معناست که پرونده شما برای ادامه روند دادرسی یا اجرای حکم به دادسرا ارسال شده است. برای اطلاعات بیشتر، بهتر است حضوری به شعبه مربوطه مراجعه کنید.
❓پیامی دریافت کردم که پرونده‌ام از شعبه بازپرسی به شعبه ۲ دادیاری نظامی ارجاع شده، و در صورت نیاز به حضور، ابلاغ خواهد شد. این به چه معناست؟
✅ این نشان دهنده آن است که به دلیل حجم بالای پرونده‌ها، پرونده شما به شعبه دیگری ارجاع شده است. در صورت نیاز به حضور، از طریق ابلاغ رسمی اطلاع‌رسانی می‌شود.
❓ارجاع شکواییه به ضابط قضایی به چه معناست؟
✅ ارجاع شکواییه به ضابط قضایی به معنای ارسال آن به نهادهایی مانند کلانتری یا پلیس آگاهی برای بررسی و انجام اقدامات اولیه تحقیقاتی است.
❓پرونده با چه موضوعاتی به دادیار ارجاع می‌شود؟
✅ زمانی که شکایتی در دادسرا مطرح می‌شود، دادستان بر اساس نوع جرم و تخصص، پرونده را به دادیار یا بازپرس ارجاع می‌دهد. ارجاع به دادیاری معمولاً در جرائم با درجه اهمیت کمتر برای انجام تحقیقات مقدماتی صورت می‌گیرد.
❓ بعد از رای قطعی دادگاه تجدید نظر، پرونده به دادگاه بدوی ارسال شده و حالا در روند رسیدگی آمده که دستور قضایی برای ارسال پرونده به مرجع ذی‌صلاح صادر شده. این به چه معناست؟
✅ این عبارت به معنای آن است که پس از بررسی نهایی، پرونده به مرجعی که قانوناً صلاحیت ادامه رسیدگی یا اجرای حکم را دارد، فرستاده شده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.