در بسیاری از پرونده‌های حقوقی، پس از صدور حکم محکومیت مالی علیه فرد، این احتمال وجود دارد که محکوم‌علیه برای فرار از پرداخت یک‌جای بدهی، با تنظیم دادخواست اعسار، درخواست تقسیط مبلغ محکوم‌به یا معافیت از پرداخت هزینه‌ها را ارائه دهد. یکی از مهم‌ترین این موارد، اعسار از پرداخت مهریه است که به‌طور گسترده در دادگاه‌های خانواده مطرح می‌شود. اما اگر طرف مقابل، یعنی محکوم‌له، اطمینان دارد که این ادعا صحت ندارد، باید بداند چگونه اعسار را رد کند.
در نظر داشته باشید که وکلای ما در ایران لگال به صورت تخصصی می توانند در این زمینه به شما مشاوره دهند. کافیست با ما تماس حاصل فرمایید.
اعسار چیست و چگونه ادعا می‌شود؟
اعسار در لغت به معنای ناتوانی مالی است و در قانون به حالتی اطلاق می‌شود که شخص به دلیل نداشتن دارایی یا عدم دسترسی به آن، توان پرداخت بدهی یا هزینه دادرسی را ندارد. اعسار به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- اعسار از هزینه دادرسی: برای معافیت موقت از پرداخت هزینه‌های رسیدگی به پرونده.
- اعسار از پرداخت محکوم‌به (مثل مهریه): برای تقسیط یا معافیت موقت از پرداخت مبلغ محکومیت.
در هر دو نوع، فرد باید با ارائه دادخواست اعسار، وضعیت مالی خود را شرح داده و دلایلی چون استشهادیه شهود، لیست اموال، حساب‌های بانکی و گردش مالی را ارائه کند. در بخش مربوط به اعسار چیست به ارائه توضیحات کاملتری در مورد این موضوع پرداخته ایم که شامل اثبات و نمونه دادخواست می باشد.
چگونه اعسار را رد کنیم؟
برای رد اعسار، کافی نیست صرفاً بگویید طرف مقابل توان پرداخت دارد. شما به عنوان محکوم‌له باید با ارائه اسناد و مدارک مالی معتبر، دادگاه را قانع کنید که طرف مقابل به دروغ خود را معسر معرفی کرده است.
مهم‌ترین دلایل و مدارک برای رد اعسار:
- سند ملکی یا مغازه‌ای که در لیست اموال ذکر نشده است.
- خودرو شخصی غیرضروری که برای کسب‌و‌کار استفاده نمی‌شود.
- گردش مالی بالا در حساب‌های بانکی.
- دریافت ارث یا انتقال وجه قابل‌توجه.
- عدم اثبات شهادت شهود معسر.
دادگاه پس از بررسی این دلایل، در صورت محرز شدن تمکن مالی، حکم به رد اعسار صادر می‌کند و ممکن است فرد را به پرداخت تمام بدهی‌ها و حتی تحمل مجازات قانونی بابت ادعای کذب محکوم کند.
رد اعسار در مهریه؛ حق مسلم زوجه
یکی از شایع‌ترین موضوعات اعسار، مربوط به تقسیط مهریه است. بسیاری از زوج‌ها پس از صدور حکم پرداخت مهریه، برای فرار از پرداخت یک‌جای آن، دادخواست اعسار می‌دهند. اگر زوجه از وضعیت مالی شوهر خود اطلاع دارد و می‌داند که او توانایی پرداخت را دارد، باید با لایحه رد اعسار مهریه به دادگاه مراجعه کرده و دلایل خود را ارائه دهد.
مدارک مؤثر در رد اعسار مهریه:
- سند خانه، مغازه یا ویلا که محل سکونت زوج نیست.
- سابقه گردش مالی در حساب‌های بانکی.
- لیست نقل و انتقالات اموال در یک سال گذشته.
- دریافت ارث یا درآمدهای دیگر.
- اسناد رسمی مالکیت خودرو یا دارایی‌های لوکس.
در صورت اثبات ملائت زوج، دادگاه تقاضای اعسار را رد کرده و او را ملزم به پرداخت تمام مهریه می‌نماید.
مجازات ادعای اعسار کذب
ادعای اعسار دروغین می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. چنانچه دادگاه پس از پذیرش اعسار و بررسی مجدد یا شکایت طرف مقابل، متوجه شود که فرد عمداً وضعیت مالی خود را پنهان کرده یا شهادت شهود نادرست بوده، احکام کیفری شامل موارد زیر صادر می‌شود:
-
حبس تعزیری درجه ۷: از ۳ ماه و یک روز تا ۶ ماه.
-
پرداخت کامل بدهی و هزینه‌های مربوطه.
-
مجازات شهود دروغگو در صورت احراز شهادت کاذب.
شرایط طرح دعوای رد اعسار:
- دعوی اعسار به طرفیت طلبکار یا محکوم‌له اقامه می‌شود.
- دعوی اعسار، غیر مالی محسوب شده اما آثار مالی بسیار مهمی دارد.
- رأی دادگاه در رد یا پذیرش اعسار قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان است (بند «ب» ماده ۳۳۱ ق.آ.د.م).
- در صورت رد اعسار، حکم اولیه لازم‌الاجراست و فرد باید بدهی را پرداخت نماید.
نمونه لایحه دفاعیه برای رد اعسار
ریاست محترم دادگاه خانواده …
با توجه به محکومیت خوانده محترم به پرداخت مهریه به موجب دادنامه شماره ……… صادره از شعبه ……… دادگاه محترم خانواده، مشارالیه در راستای تعلل و تاخیر در اجرای حکم قطعی، دادخواستی با موضوع اعسار از پرداخت مهریه و تقاضای تقسیط آن به دادگاه تقدیم نموده است.
این‌جانب به وکالت از زوجه (محکوم‌له پرونده)، ضمن بررسی دقیق مستندات ارائه شده از سوی خوانده، به استحضار می‌رسانم که ادعای اعسار فاقد مبنای واقعی و حقوقی بوده و صرفاً با هدف فرار از مسئولیت مالی و تضییع حقوق موکل ارائه شده است.
دلایل رد اعسار به شرح زیر به پیوست تقدیم می‌گردد:
۱. سند رسمی مالکیت ملک غیر محل سکونت: مطابق استعلام ثبتی پیوست، خوانده مالک رسمی یک باب واحد آپارتمانی در منطقه ……… تهران می‌باشد که محل سکونت وی نبوده و به صورت مستقل به‌عنوان دارایی قابل توقیف تلقی می‌گردد.
۲. گردش مالی حساب بانکی: بررسی صورت‌حساب بانکی سه‌ماهه اخیر نشان‌دهنده تراکنش‌های مالی مکرر، واریز مبالغ بالا و وجود منابع درآمدی مستمر برای ایشان می‌باشد که با ادعای اعسار تعارض آشکار دارد.
دریافت سهم‌الارث: حسب مفاد گواهی انحصار وراثت شماره ………، خوانده از فوت پدر خود، مالکیت رسمی بخشی از یک ملک مسکونی را به ارث برده است. این دارایی نیز در زمان ارائه دادخواست اعسار به دادگاه، به صورت عمدی پنهان شده و به اطلاع دستگاه قضایی نرسیده است.
۴. مالکیت خودرو سواری مدل ………: که حسب عرف و قیمت روز، از نظر اقتصادی جزو دارایی‌های ارزشمند تلقی شده و از اموال مستثنیات دین خارج است.
با عنایت به موارد فوق و سایر مستندات پیوست، مشخص است که خوانده برخلاف حقیقت، اقدام به طرح ادعای اعسار نموده و بر اساس قوانین موضوعه، از جمله ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و مواد مربوط به اعسار در قانون آیین دادرسی مدنی، شرایط لازم برای شمول معافیت یا تقسیط را ندارد.
فلذا مستنداً به مواد قانونی مزبور و در جهت جلوگیری از تضییع حقوق موکل، تقاضای:
صدور حکم بر رد دادخواست اعسار و تقسیط
اجرای فوری تمام مبلغ مهریه مندرج در دادنامه قطعی
و در صورت احراز سوء نیت خوانده، ارجاع موضوع جهت بررسی و برخورد کیفری با ادعای اعسار کذب
را از محضر محترم دادگاه خواستارم.
با احترام
امضاء و تاریخ
وکیل یا خواهان (محکوم‌له)
برای دریافت متن فوق می توانید بر روی لایحه دفاعیه رد اعسار و تقسیط مهریه کلیک نمایید.
سوالات متداول و نتیجه گیری
در این قسمت از مطلب سوالات پرتکرار در زمینه رد اعسار و تقسیط مهریه را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است. شما نیز می توانید برای کسب اطلاعات و دریافت مشاوره با ما ارتباط برقرار نمایید.
❓ بعد از پرداخت نشدن هزینه اعسار و گذشت ۱۰ روز از ابلاغ، دادگاه رأی مجددی صادر کرده که ۲۰ روز قابل اعتراض است. این اعتراض به چه چیزی می‌تواند باشد و مراحل بعدی چیست؟
✅ در صورتی که هزینه دادرسی اعسار پرداخت نشود و دادگاه قرار رد دادخواست اعسار را صادر کند، شخص می‌تواند نسبت به این قرار در مهلت قانونی (۲۰ روز از تاریخ ابلاغ برای اشخاص مقیم ایران) اعتراض کند. این اعتراض به قرار رد دادخواست اعسار است و در صورت تأیید دادگاه تجدیدنظر، دیگر امکان بهره‌مندی از معافیت مالی نخواهد بود و باید هزینه دادرسی را پرداخت کند.
❓ اگر متهم خود را معسر قلمداد کرده و دروغ گفته باشد، چه کاری می‌توان کرد؟
✅ در صورتی که ثابت شود متهم به دروغ ادعای اعسار کرده، می‌توانید با ارائه مدارک مبنی بر تمکن مالی وی از او شکایت کرده و تقاضای مجازات نمایید. در این حالت، ممکن است با توجه به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، علاوه بر رد اعسار، شخص به رد مال و حتی حبس تعزیری درجه ۷ محکوم شود.
❓ سلام، در پرونده کلاهبرداری، اعسار در بدوی رد شد ولی تجدیدنظر پذیرفت و رای قطعی شد. حالا قاضی می‌گوید اعسار مشمول اعاده دادرسی نیست. چه کنم؟
✅ در مورد اعسار، معمولاً چون موضوع مربوط به وضعیت مالی است و ممکن است در هر زمان تغییر کند، دادگاه اعاده دادرسی را نپذیرد. با این حال اگر اشتباه محرز قضایی یا اشتباه در تطبیق موضوع وجود داشته، می‌توانید مجدداً موضوع را از طریق دیوان عدالت یا شکایت انتظامی پیگیری کنید. همچنین پیگیری با وکیل متخصص دعاوی اعسار توصیه می‌شود.
❓ در دادگاه بدوی ۲۰ میلیون محکوم شدم، خواهان اعتراض زده و اعسار من هم رد شده. آیا می‌توانم به رد اعسار اعتراض کنم؟ و آیا باید منتظر جواب آن بمانم تا پرونده به استان برود؟
✅ بله، شما می‌توانید به رد اعسار اعتراض و درخواست تجدیدنظر بدهید. رسیدگی به اعتراض نسبت به رد اعسار باید در دادگاه تجدیدنظر انجام شود. بعد از صدور رأی نهایی در این خصوص، روند اجرای رأی اصلی ادامه خواهد یافت.
❓ اگر کسی محکوم به رد مال شده و اعسارش هم رد شده و شش سال گذشته اما هیچ مالی ندارد، چه باید کرد؟
✅ اگر شخصی واقعاً مالی برای پرداخت ندارد، ولی اعسار او نیز به دلایلی رد شده، می‌تواند دوباره اعسار بدهد، زیرا اعسار محدود به یک‌بار نیست و با تغییر شرایط مالی، امکان طرح مجدد آن وجود دارد. در غیر این صورت، حبس اجرا خواهد شد تا زمانی که پرداخت صورت گیرد یا اعسار جدید پذیرفته شود.
❓ اگر اعسار برای هزینه دادرسی رد شود، باید چه کار کرد؟
✅ در صورت رد اعسار، باید هزینه دادرسی را ظرف مهلت قانونی پرداخت کنید. در غیر این صورت، دادخواست شما رد خواهد شد. البته امکان اعتراض به رد اعسار وجود دارد و در صورت اثبات ناتوانی، در مرحله تجدیدنظر ممکن است پذیرفته شود.
اعسار به عنوان یکی از نهادهای حمایتی در قانون، برای حمایت از افرادی است که واقعاً توانایی مالی کافی ندارند. اما اگر این ابزار قانونی مورد سوءاستفاده قرار گیرد، قانون نیز ابزار مقابله با آن را پیش‌بینی کرده است. اگر شما به عنوان شاکی یا زوجه، از دروغ بودن اعسار اطلاع دارید، با جمع‌آوری مدارک و تنظیم لایحه رد اعسار، می‌توانید حقوق قانونی خود را احقاق کنید.