در نظام حقوقی ایران، تنها صدور حکم کافی نیست؛ بلکه آنچه اهمیت واقعی دارد، اجرای مفاد حکم است. اجرای آرا در پرونده‌های حقوقی از طریق واحد اجرای احکام مدنی صورت می‌گیرد و برای شروع این مرحله، باید پرونده به اجرای احکام ارسال شود. ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی، مستلزم طی کردن فرآیند خاصی از جمله قطعیت حکم، ثبت لایحه درخواست صدور اجراییه، ابلاغ اجراییه به محکوم علیه و سپری شدن مهلت قانونی اجرای رای است.

در این مقاله، به طور کامل به بررسی زمان مناسب برای ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی، نحوه انجام این کار، نمونه لایحه‌های مورد نیاز و مراحل پس از ارسال پرونده خواهیم پرداخت تا مخاطبان با روالی روشن و دقیق آشنا شوند.

ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی چیست؟

ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی به معنای آغاز فرایندی است که طی آن، رای صادره توسط دادگاه حقوقی، پس از طی مراحل قانونی لازم، برای اجرا به واحد اجرای احکام مدنی ارجاع می‌شود. این مرحله زمانی آغاز می‌شود که رای دادگاه قطعی شده، به محکوم‌علیه ابلاغ شده باشد و مهلت قانونی اجرای اختیاری رای نیز سپری شده باشد بدون آنکه محکوم‌علیه اقدام لازم برای اجرای رای انجام دهد.

در این مرحله، محکوم‌له (شخصی که رای به نفع او صادر شده) می‌بایست با تقدیم یک لایحه رسمی به دادگاه صادرکننده حکم، درخواست ارسال پرونده به اجرای احکام را ارائه دهد. پس از بررسی شرایط و صدور اجراییه توسط قاضی، پرونده به واحد اجرای احکام منتقل شده و اقدامات قانونی برای اجبار محکوم‌علیه به انجام مفاد حکم آغاز می‌شود.

ارسال پرونده به اجرای احکام اهمیت زیادی دارد؛ چرا که بدون طی این فرآیند، حتی بهترین آرا نیز ضمانت اجرایی پیدا نمی‌کنند و محکوم‌له به حق خود نخواهد رسید.

شرایط لازم برای ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی

برای اینکه یک پرونده حقوقی پس از صدور حکم، وارد مرحله اجرای احکام شود، لازم است شرایط مشخصی فراهم گردد. بدون وجود این شرایط، اجرای حکم ممکن نیست و دادگاه، پرونده را به واحد اجرای احکام مدنی ارسال نخواهد کرد. مهم‌ترین شرایط لازم برای ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی به شرح زیر است:

۱. قطعی شدن حکم صادره

نخستین شرط ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی، قطعی شدن رای صادره است. یعنی:

• یا رای دادگاه بدوی به صورت ابتدایی قطعی باشد (مثلا دعاوی غیرقابل تجدیدنظر)،
• یا رای پس از انقضای مهلت تجدیدنظر بدون اعتراض، قطعیت یافته باشد،
• یا رای توسط دادگاه تجدیدنظر تایید شده و قطعی گردد.

۲. لازم‌الاجرا بودن حکم

حکم باید ماهیتی لازم‌الاجرا داشته باشد. برخی احکام (مانند قرارهای رد دعوا) ماهیت اجرایی ندارند. اما احکام محکومیت به پرداخت وجه، تخلیه، الزام به تنظیم سند رسمی، تحویل ملک و مانند اینها قابل اجرا هستند.

۳. معین بودن موضوع حکم

موضوع حکم باید روشن و مشخص باشد. مثلاً باید معلوم باشد که محکوم علیه به چه چیزی محکوم شده است؛ مانند پرداخت مبلغ معین، تحویل مال مشخص یا انجام یک تعهد خاص. اگر موضوع حکم مبهم باشد، اجرای آن ممکن نخواهد بود.

۴. ابلاغ حکم قطعی به محکوم علیه

حکم قطعی باید به طور رسمی و قانونی به محکوم علیه (شخصی که حکم علیه او صادر شده است) ابلاغ گردد. تا زمانی که ابلاغ قانونی انجام نشده باشد، نمی‌توان اجراییه صادر کرد.

مراحل بعد از ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی

پس از اینکه پرونده با درخواست محکوم له به اجرای احکام مدنی ارسال شد، مراحل بعدی طبق روند قانونی به این صورت انجام می‌شود:

1. تشکیل پرونده اجرایی:
   واحد اجرای احکام مدنی با دریافت پرونده، اقدام به تشکیل پرونده اجرایی جدید می‌کند که شامل کپی برابر اصل دادنامه قطعی، اجراییه، مدارک هویتی طرفین و سایر مستندات مربوطه است.

2. ابلاغ اجراییه به محکوم علیه:
   پس از تشکیل پرونده، اجراییه به محکوم علیه ابلاغ می‌شود. در این ابلاغ، به محکوم علیه اخطار داده می‌شود که ظرف مهلت مقرر (معمولا ۱۰ روز یا در احکام مالی ۳۰ روز)، حکم را به صورت اختیاری اجرا کند یا تقاضای اعسار بدهد.

3. فرصت اجرای اختیاری حکم:
   محکوم علیه پس از ابلاغ اجراییه، این فرصت را دارد که بدون اعمال اجبار، موضوع حکم را اجرا کند. در صورتی که در این مدت اقدام کند، پرونده مختومه می‌شود و نیازی به اجرای اجباری نخواهد بود.

4. درخواست اعمال اقدامات اجرایی:
   اگر محکوم علیه در مهلت مقرر اقدامی انجام ندهد، محکوم له می‌تواند درخواست کند تا اقدامات قهری از سوی اجرای احکام انجام شود، مثل توقیف اموال، ممنوع‌الخروجی، جلب محکوم علیه یا فروش اموال وی برای استیفای حقوق خود.

5. انجام اقدامات قهری:
   واحد اجرای احکام مدنی پس از بررسی دارایی‌های محکوم علیه، اقدام به توقیف اموال منقول یا غیرمنقول، برداشت از حساب بانکی، صدور دستور ممنوع‌الخروجی یا بازداشت می‌کند تا حق محکوم له استیفا شود.

6. صدور صورت جلسه اجرای حکم:
   در پایان فرآیند اجرا، صورت جلسه اجرای حکم تنظیم می‌شود و نتیجه اجرای حکم به دادگاه گزارش داده می‌شود. در صورت اجرای کامل حکم، پرونده مختومه اعلام می‌شود.

شما می توانید با استفاده از ابزار محاسبه آنلاین هزینه اجرای احکام، کلیه هزینه های مربوط به این بخش را بر اساس نوع جرم و همچنین میزان مبلغ محکوم شده در دعاوی مالی به صورت رایگان محاسبه نمایید.

زمان مناسب برای ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی

ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی باید در زمان مناسب و مطابق با مراحل قانونی مشخصی انجام شود. عدم رعایت این ترتیب زمانی، می‌تواند باعث بازگشت پرونده یا تأخیر در اجرای رای شود. در این بخش، به بررسی دقیق زمان مناسب برای ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی می‌پردازیم:

۱. پس از قطعی شدن رای

اولین گام، قطعی شدن رای است. تا زمانی که حکم صادره قطعی نشده باشد (چه از طریق انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی یا تایید در مرجع بالاتر)، امکان درخواست اجرای حکم وجود ندارد. بنابراین، ارسال پرونده به اجرای احکام قبل از قطعیت رای مجاز نیست.

۲. بعد از ابلاغ حکم به محکوم علیه

پس از قطعی شدن، باید حکم به محکوم علیه ابلاغ شود. ابلاغ قانونی حکم به محکوم علیه شرط ضروری برای صدور اجراییه و شروع فرآیند اجرای حکم است. اگر ابلاغ انجام نشده باشد، اجرای حکم نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.

۳. پس از ثبت درخواست صدور اجراییه

محکوم له باید پس از ابلاغ حکم، با تقدیم یک لایحه رسمی به دفتر دادگاه صادرکننده رای، درخواست صدور اجراییه نماید. تنها پس از صدور اجراییه می‌توان پرونده را وارد مرحله اجرای احکام کرد.

۴. بعد از ابلاغ اجراییه و سپری شدن مهلت قانونی

بعد از صدور اجراییه، این سند باید به محکوم علیه ابلاغ شود. طبق قانون:

• در دعاوی غیرمالی، مهلت اجرای اختیاری رای ۱۰ روز است.
• در دعاوی مالی، این مهلت طبق قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، ۳۰ روز تعیین شده است. محکوم علیه در این مدت می‌تواند رای را داوطلبانه اجرا کند یا نسبت به آن، تقاضای اعسار یا پرداخت مرحله‌ای کند.

۵. پس از پایان مهلت قانونی بدون اقدام از سوی محکوم علیه

اگر محکوم علیه در مهلت مقرر اقدام به اجرای حکم نکند یا پرداختی انجام ندهد، زمان مناسب برای ارسال پرونده به اجرای احکام فرا می‌رسد. در این مرحله، محکوم له می‌تواند با ارائه یک درخواست رسمی، تقاضای ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی را بنماید.

شما می توانید با استفاده از محاسبه آنلاین مهلت ها و مواعد، پایان مهلت قانونی برای دعاوی مختلف و در مراحل مختلف را محاسبه نمایید.

نمونه درخواست ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی

در این قسمت می توانید نمونه لایحه درخواست ارسال پرونده به اجرای احکام را مشاهده فرمایید. توجه داشته باشید که این قسمت پس از صدور رای باید توسط محکوم له انجام شود در غیر اینصورت اجرای احکام خود به خود انجام نخواهد شد.

ریاست محترم شعبه ……….. دادگاه عمومی حقوقی (یا خانواده) مجتمع قضایی ………….

با سلام و احترام؛

احتراما، به استحضار می‌رساند:

در خصوص پرونده کلاسه ………..، به خواسته ………..، رای قطعی شماره ……….. مورخ ……….. صادر گردیده و مطابق مقررات، به محکوم علیه ابلاغ شده است. همچنین اجراییه به شماره ……….. در تاریخ ……….. صادر و به وی ابلاغ گردیده و نسخه دوم اجراییه به دفتر محترم شعبه بازگشته است.

نظر به اینکه با وجود گذشت مهلت مقرر قانونی، محکوم علیه نسبت به اجرای مفاد رای اقدامی ننموده و از انجام تعهدات موضوع حکم خودداری کرده است، لذا با عنایت به ماده 34 قانون اجرای احکام مدنی و سایر مقررات مرتبط، خواهشمند است دستور فرمایید پرونده به واحد اجرای احکام مدنی ارسال گردد تا اقدامات اجرایی مقتضی به عمل آید.

با تجدید احترام؛
امضاء – نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل قانونی او
تاریخ: ………..

شما می توانید متن فوق را با کلیک بر روی نمونه درخواست ارسال پرونده به اجرای احکام مدنی دریافت نمایید.

راه‌های جلوگیری از اجرای حکم قطعی

پس از صدور و قطعیت یک حکم حقوقی یا کیفری، به طور کلی اصل بر این است که حکم باید اجرا شود. اما در شرایط خاص، قانون به اشخاص این امکان را داده که از راه‌های مشخصی، جلوی اجرای حکم را بگیرند یا آن را به تأخیر بیندازند. مهم‌ترین راه‌های جلوگیری از اجرای حکم قطعی عبارتند از:

1. واخواهی در احکام غیابی:
   اگر حکمی به صورت غیابی صادر شده باشد (یعنی محکوم علیه در روند دادرسی حضور نداشته و دفاع نکرده باشد)، او می‌تواند نسبت به این حکم، واخواهی کند. ارائه درخواست واخواهی باعث توقف اجرای حکم تا تصمیم نهایی درباره آن می‌شود.

2. تجدیدنظرخواهی:
   در مواردی که قانون اجازه تجدیدنظر داده است، شخص محکوم علیه می‌تواند در مهلت قانونی (معمولا ۲۰ روز از ابلاغ حکم)، درخواست تجدیدنظر بدهد. ثبت تجدیدنظرخواهی معمولاً باعث توقف اجرای حکم می‌شود تا زمان تصمیم‌گیری نهایی دادگاه تجدیدنظر.

3. فرجام‌خواهی:
   در بعضی پرونده‌ها، پس از صدور رای در مرحله تجدیدنظر، امکان فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد. فرجام‌خواهی در موارد مصرح قانونی می‌تواند جلوی اجرای حکم را تا تصمیم نهایی دیوان بگیرد.

4. اعاده دادرسی:
   اگر شخص محکوم علیه دلایل جدیدی کشف کند که نشان دهد حکم بر اساس اشتباه یا تخلف اساسی صادر شده است، می‌تواند تقاضای اعاده دادرسی کند. در برخی موارد، این درخواست می‌تواند باعث تعلیق اجرای حکم شود تا بررسی کامل انجام گیرد.

5. اعتراض ثالث:
   شخص ثالثی که در دعوایی که بدون حضور او رسیدگی شده و حقوقش تضییع شده، می‌تواند به رای اعتراض ثالث بدهد. ثبت اعتراض ثالث و پذیرفته شدن آن می‌تواند موجب توقف اجرای حکم گردد.

6. اعتراض ثالث اجرایی:
   زمانی که شخص ثالثی متوجه شود که اجراییه صادر شده به حقوق او لطمه می‌زند (مثلا مال توقیف شده متعلق به اوست نه محکوم علیه)، می‌تواند اعتراض ثالث اجرایی مطرح کند و جلوی اجرای حکم یا بخشی از آن را بگیرد.

7. درخواست اعمال ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری:
   در پرونده‌های کیفری، در صورت وجود ادعای خلاف شرع بین یا قانون بودن رای قطعی، محکوم علیه می‌تواند درخواست اعمال ماده ۴۷۷ کند. رئیس قوه قضائیه در صورت تشخیص، دستور بررسی مجدد رای را می‌دهد و تا تعیین تکلیف نهایی، اجرای حکم متوقف می‌شود.

8. اعتراض به نحوه اجرای حکم:
   اگر محکوم علیه ادعا کند که نحوه اجرای حکم اشتباه یا خارج از حدود رای است، می‌تواند به اجرای احکام اعتراض کند. ثبت این اعتراض ممکن است اجرای حکم را متوقف کند تا به اعتراض رسیدگی شود.

سوالات متداول

در این بخش سوالات متداول پیرامون ارسال پرونده با اجرای احکام که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:

❓ پیامکی دریافت کرده‌ام که پرونده به شماره ……… و شماره بایگانی ……. به شعبه 8 اجرای مدنی شورا تبریز واصل شده است. لطفاً مرا راهنمایی کنید.
✅ پرونده شما به بخش اجرای احکام ارسال شده است. برای پیگیری و اقدام به موقع، بهتر است شخصاً به شعبه مربوطه مراجعه کنید و از جزئیات و مراحل بعدی مطلع شوید.

❓ ارجاع به اجرای مدنی به چه معناست؟
✅ ارجاع به اجرای مدنی به این معناست که پس از صدور حکم قطعی در یک پرونده حقوقی، پرونده برای اجرای حکم به بخش اجرای احکام مدنی ارسال می‌شود تا مراحل اجرای حکم طبق قوانین انجام شود.

❓ برای من پیامک اومده که پرونده شما به شعبه اجرای مدنی واصل شد. در صورت نیاز به حضور، ابلاغ دریافت می‌کنید. این به چه معناست؟
✅ این پیام به معنای آن است که پرونده شما به بخش اجرای احکام مدنی ارجاع شده است و در صورتی که نیاز به حضور شما باشد، از طریق ابلاغ رسمی به شما اطلاع داده خواهد شد. شما همچنین می‌توانید برای پیگیری وضعیت پرونده به صورت حضوری مراجعه کنید.

❓ پیامی دریافت کرده‌ام که پرونده به شعبه اجرای مدنی واصل شده است. من یک پرونده بابت چک برگشتی دارم و این پیام برایم ارسال شده. چک برگشتی بابت خرید خودرو سواری بوده و من خودرو خریداری شده را پس دادم و مبلغی هم که اول داده بودم نگرفتم بابت خسارت، اما چک من را پس ندادند. ضمناً خودرو را ایشان به زور بردند.
✅ پیام دریافتی شما نشان‌دهنده آن است که پرونده چک برگشتی شما به اجرای احکام ارسال شده است. در این مرحله، باید به اجرای احکام مراجعه و پیگیری لازم را انجام دهید تا حقوق شما در این وضعیت حفظ شود. همچنین می‌توانید با یک وکیل مشورت کنید تا در این مسیر راهنمایی‌های لازم را دریافت نمایید.

❓ برای من پیامک آمده که پرونده شما ارجاع داده شده به اجرای مدنی واصل شده. منظور چیست؟
✅ این پیام به این معناست که پرونده شما به عنوان خواهان یا خوانده در مرحله اجرای حکم قرار گرفته است. بعد از قطعی شدن رای و صدور اجراییه و گذشت مدت ده روز، پرونده به بخش اجرای احکام مدنی ارجاع شده تا حکم صادره اجرایی شود.

❓ آقای . . . . . . . پرونده شما به شماره ………. و شماره بایگانی ……… به شعبه 3 اجرا مدنی – مشهد واصل شد. در صورت نیاز به حضور، ابلاغ خواهد شد.
✅ پرونده شما برای اجرای حکم به بخش اجرای احکام ارسال شده است. در صورت نیاز به حضور شما، از طریق ابلاغ رسمی به شما اطلاع‌رسانی خواهد شد. بهتر است جهت اطلاعات بیشتر به شعبه مربوطه مراجعه کنید.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.