در فرآیند رسیدگی به اختلافات و دعاوی در نظام قضایی ایران، شورای حل اختلاف نقش مهمی در ایجاد صلح و سازش میان طرفین دارد. اما در بسیاری از موارد، به دلایل مختلفی امکان توافق میان طرفین فراهم نمی‌شود و در نتیجه، پرونده باید برای رسیدگی قضایی به دادگاه صالح ارجاع گردد. ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه، دارای ضوابط و مراحلی مشخص است که اطلاع از آن‌ها برای افرادی که درگیر دعواهای حقوقی یا کیفری هستند، اهمیت زیادی دارد.

در این مقاله قصد داریم به صورت کامل و کاربردی، موضوعاتی از قبیل معنای ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه، موارد و شرایط این ارجاع، مراحل و مدت زمان لازم برای ارسال پرونده به دادگاه و همچنین نمونه‌ای از لایحه عدم سازش را بررسی کنیم.

معنی ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه چیست؟

شورای حل اختلاف نهادی است که برای تسهیل حل‌وفصل اختلافات و کاهش بار کاری دادگاه‌ها ایجاد شده است. هدف اصلی این شورا، ایجاد صلح و سازش میان طرفین دعوا بدون نیاز به رسیدگی قضایی رسمی است. اما در شرایطی که طرفین حاضر به مصالحه نشوند یا توافقی حاصل نگردد، شورای حل اختلاف موظف است پرونده را به دادگاه صالح ارجاع دهد تا مسیر قضایی و صدور رأی رسمی طی شود.

ارجاع پرونده به دادگاه زمانی انجام می‌شود که شورا پس از تلاش برای ایجاد سازش، به این نتیجه برسد که ادامه رسیدگی در صلاحیت خود نیست یا اختلاف همچنان پابرجاست. در چنین شرایطی، صورت‌جلسه مربوط به عدم سازش تنظیم شده و پرونده برای ادامه رسیدگی به دادگاهی که صلاحیت ذاتی و محلی دارد، ارسال می‌شود.

موارد ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه

بر اساس قوانین مربوط به شورای حل اختلاف، این نهاد در برخی موارد وظیفه دارد اختلافات را بررسی و تلاش کند میان طرفین دعوا صلح و سازش برقرار شود. با این حال، همیشه این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد. در این صورت، شورای حل اختلاف پرونده را به دادگاه صالح ارجاع می‌دهد. مهم‌ترین موارد ارجاع عبارتند از:

• دعاوی حقوقی و مدنی: در تمام دعاوی حقوقی و مدنی، اگر در شورای حل اختلاف سازشی میان طرفین حاصل نشود، پرونده برای رسیدگی قضایی به دادگاه حقوقی فرستاده می‌شود.
• دعاوی خانوادگی: اختلافات مربوط به خانواده مانند طلاق، مهریه یا حضانت فرزند که ابتدا در شورا مطرح می‌شود و در صورت عدم توافق، به دادگاه خانواده ارجاع می‌گردد.
• جرایم قابل گذشت: در جرایمی که قانوناً گذشت شاکی شرط تعقیب یا ادامه دادرسی است، در صورت عدم سازش در شورا، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.
• جنبه خصوصی جرایم غیرقابل گذشت: اگر در جرایمی که هم جنبه عمومی و هم جنبه خصوصی دارند، شورا نتواند در بخش خصوصی اختلاف را رفع کند، رسیدگی به بخش خصوصی اختلاف در دادگاه ادامه می‌یابد.

در همه این موارد، پس از عدم حصول صلح، پرونده با تهیه صورتجلسه و گزارش اقدامات شورا به مرجع قضایی ارسال می‌شود تا رسیدگی رسمی طبق تشریفات آیین دادرسی ادامه یابد.

نحوه ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه

فرآیند ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه دارای یک روال مشخص قانونی است. وقتی شورا با تلاش‌های لازم موفق به ایجاد صلح و سازش نشود یا طرفین دعوا تمایلی به توافق نشان ندهند، پرونده به شرح زیر به دادگاه ارسال می‌شود:

1. ثبت عدم سازش: شورا ابتدا صورتجلسه‌ای تنظیم می‌کند که در آن صراحتاً عدم حصول سازش میان طرفین قید شده است. این گزارش شامل خلاصه‌ای از اقدامات انجام‌شده، دعوت طرفین، مذاکرات انجام شده و نتیجه بی‌نتیجه بودن آن‌ها است.
2. تکمیل مدارک: شورا موظف است کلیه مدارک، مستندات، صورتجلسات تشکیل‌شده، نظریه‌های احتمالی کارشناسی و سایر مستندات مربوط به پرونده را به طور کامل ضمیمه کند.
3. ارجاع رسمی: پس از تنظیم صورتجلسه عدم سازش و ضمیمه مدارک، پرونده به مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا کیفری مربوطه) ارسال می‌شود. این ارجاع از طریق مکاتبات رسمی اداری و در قالب پرونده کامل انجام می‌شود.
4. اطلاع‌رسانی به طرفین: به طرفین دعوا از طریق سامانه ثنا یا ابلاغ حضوری اطلاع داده می‌شود که پرونده به دادگاه ارسال شده و در آن مرجع مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
5. تعیین وقت رسیدگی: پس از وصول پرونده به دادگاه، قاضی دادگاه وقت رسیدگی تعیین می‌کند که ممکن است شامل وقت رسیدگی حضوری یا انجام اقدامات تکمیلی مانند ارجاع به کارشناس باشد.

مدت زمان ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه

مدت زمان ارجاع پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه طبق ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف مشخص شده است. بر اساس این ماده، مهلت ایجاد سازش در شورای حل اختلاف حداکثر سه ماه تعیین شده است. یعنی:

• زمانی که دادگاه یا دادسرا پرونده‌ای را برای تلاش جهت صلح و سازش به شورای حل اختلاف ارجاع می‌دهد، شورا فقط یک بار و تا سقف سه ماه فرصت دارد که میان طرفین اختلاف ایجاد سازش کند.
• اگر طی این سه ماه توافقی حاصل نشود یا یکی از طرفین به صراحت اعلام کند که تمایلی به سازش ندارد (مثلاً با تقدیم لایحه عدم سازش)، شورا مکلف است بدون فوت وقت پرونده را به مرجع قضایی ارجاع دهنده بازگرداند.
• در عمل، پس از پایان مهلت قانونی، ارسال پرونده و تعیین وقت رسیدگی در دادگاه ممکن است حدود یک ماه زمان ببرد، اما این مدت به حجم کاری دادگاه و سرعت پیگیری پرونده هم بستگی دارد.

نکته مهم اینکه اگر یکی از طرفین در اولین جلسه شورای حل اختلاف به طور رسمی عدم تمایل خود به سازش را اعلام کند، دیگر نیازی به صبر تا پایان مهلت سه ماهه نیست و پرونده بلافاصله به دادگاه ارسال می‌شود.

نمونه لایحه عدم سازش در شورای حل اختلاف

در صورتی که در شورای حل اختلاف، صلح و سازشی میان طرفین حاصل نشود، هر یک از طرفین می‌توانند با ارائه لایحه عدم سازش، تقاضای ارجاع پرونده به دادگاه را داشته باشند. متن این لایحه بهتر است ساده، رسمی و خلاصه باشد. در ادامه یک نمونه لایحه عدم سازش ارائه می‌شود:

متن نمونه لایحه عدم سازش

ریاست محترم شورای حل اختلاف شعبه ………
با سلام؛

احتراماً، اینجانب ………. (مشخصات کامل خواهان/شاکی)، در خصوص پرونده کلاسه شماره ………. که با موضوع ………. جهت حصول صلح و سازش به آن شورای محترم ارجاع شده بود، به استحضار می‌رسانم:

با توجه به اینکه علی‌رغم تلاش‌های انجام شده، امکان برقراری صلح و سازش میان طرفین فراهم نگردیده و اختلاف فی‌مابین همچنان به قوت خود باقی است، بدین وسیله عدم حصول سازش را اعلام داشته و درخواست ارجاع پرونده به مرجع قضایی صالح (دادگاه محترم) جهت ادامه رسیدگی قانونی را دارم.

با تشکر و احترام
امضاء
تاریخ

شما می توانید متن فوق را از طریق کلیک بر روی نمونه لایحه عدم سازش در شورای حل اختلاف دریافت نمایید.

نکات مهم درباره ارائه لایحه عدم سازش در شورای حل اختلاف

ارائه لایحه عدم سازش در شورای حل اختلاف چند نکته عملی دارد که رعایت آن‌ها می‌تواند روند رسیدگی پرونده را تسریع کند و مشکلات احتمالی را کاهش دهد:

• زمان مناسب برای ارائه لایحه:
  بهترین زمان ارائه لایحه عدم سازش، بعد از پایان جلسه یا جلسات شورا و وقتی است که به وضوح مشخص شود امکان ایجاد صلح و سازش میان طرفین وجود ندارد.

• ارائه کتبی لایحه:
  لایحه حتماً باید به صورت کتبی و رسمی به دبیرخانه شورای حل اختلاف ارائه شود تا در پرونده ثبت گردد. صرف بیان شفاهی کفایت نمی‌کند.

• ثبت و دریافت رسید:
  هنگام تحویل لایحه به دبیرخانه، حتماً درخواست ثبت لایحه و دریافت رسید ثبت کنید تا در صورت نیاز بتوانید ثابت کنید که درخواست ارجاع به دادگاه داده‌اید.

• استفاده از سامانه ثنا:
  در برخی شوراها این امکان وجود دارد که لایحه از طریق سامانه ثنا نیز ثبت شود. این روش سریع‌تر و رسمی‌تر است و زمان ثبت دقیق در سامانه درج می‌شود.

• مهم بودن اولین جلسه:
  اگر در جلسه اول دادرسی شورا یکی از طرفین مخالفت خود را با ادامه روند سازش اعلام کند، شورا موظف است پرونده را به دادگاه ارجاع دهد. بنابراین اهمیت زیادی دارد که این اعلام نظر در جلسه اول انجام شود.

سوالات متداول

در این قسمت سوالات متداول پیرامون ارسال پرونده از شورای حل اختلاف به دادگاه را مشاهده می فرمایید که در قالب مشاوره حقوقی تلفنی از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:

❓یک نفر از بنده شکایت کرده بود در دادسرا و حالا ابلاغیه زیر برایم ارسال شده. لطف می‌کنید بفرمایید منظور چیست؟ اعضای شورا ختم رسیدگی را با توجه به اوراق و مندرجات پرونده اعلام و بر اساس ماده 11 شورای حل اختلاف و بخشنامه ریاست قوه قضاییه ادامه رسیدگی به مرجع ذی‌صلاح ارسال شود.
✅ در این حالت، شورای حل اختلاف صلاحیت ادامه رسیدگی را نداشته و پرونده را به مرجع صالح یعنی دادسرا یا دادگاه ارسال کرده است. منتظر ابلاغیه جدید از سوی دادگاه یا دادسرا باشید.

❓ بنده از دو شماره تلفن که به بنده توهین و تهدید می‌کردند شکایت کردم. وقت رسیدگی در شورا داشتم ولی طرفین نیامدند. گفتند پرونده را به دادگاه می‌فرستند. الان در سامانه ثنا می‌بینم که پرونده مختومه شده. چرا؟
✅ مختومه شدن در شورای حل اختلاف به معنای پایان رسیدگی در شورا است، نه کل پرونده. پرونده شما به دادگاه صالح ارجاع شده و پس از ثبت در دادگاه، ابلاغیه رسیدگی برایتان صادر می‌شود.

❓شکایتی بابت شهادت دروغ به دادگاه فرستادم و پرونده به شورای حل اختلاف رفت. طرفین حاضر نشدند و اعلام عدم سازش شده. الان چه می‌شود؟ آیا پرونده مختومه شده یا در دادگاه ادامه می‌یابد؟
✅ پس از اعلام عدم سازش در شورا، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود و دادرسی در آنجا ادامه پیدا خواهد کرد. پرونده مختومه نشده، بلکه وارد مرحله رسیدگی قضایی شده است.

❓با توجه به وقت مقرر در شورای حل اختلاف با مستأجر، وی حضور نیافت. منشی شورا گفت ارجاع به دادگاه انجام می‌شود. برای تسریع در روند چه باید کرد؟
✅ پیشنهاد می‌شود به شورای حل اختلاف مراجعه کرده و پیگیری کنید که پرونده هر چه سریع‌تر به دادگاه ارجاع شود. پس از ارسال، از واحد ارجاع دادگاه پیگیری ادامه کار را انجام دهید.

❓شکایت ضرب و جرح عمدی داشتم. در شورای حل اختلاف قبول نکردم. گفتند پرونده به دادگاه فرستاده می‌شود اما دوباره پیام دادند باید به شورا بروم. چکار کنم؟
✅ اگر شورا برای آخرین تلاش جهت سازش شما را دوباره دعوت کرده، باید حضور پیدا کنید. در غیر این صورت، اگر صلحی ایجاد نشود، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود و رسیدگی قضایی آغاز خواهد شد.

❓پرونده‌ام از دادگاه به شورای حل اختلاف رفت، بعد دوباره به دادگاه بازگشت. صلحی ایجاد نشد. آیا حالا دادگاه رأی صادر می‌کند؟ در سامانه ثنا وضعیت پرونده مختومه اعلام شده است.
✅ مختومه شدن در ثنا مربوط به بستن پرونده در شورا است. پرونده به دادگاه بازگشته و پس از بررسی، دادگاه وظیفه دارد حکم مقتضی را صادر کند. پیگیری روند پرونده از طریق سامانه ثنا یا مراجعه حضوری توصیه می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.