اثبات وقوع بیع یکی از مهم‌ترین دعاوی حقوقی در روابط قراردادی میان افراد است که به معنای اثبات انجام معامله خرید و فروش میان دو طرف، یعنی خریدار و فروشنده می‌باشد.

در شرایطی که یکی از طرفین، اصل معامله یا مفاد آن را انکار کند، طرف دیگر ناگزیر است برای احقاق حق خود به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه مدارک، از جمله مبایعه‌نامه، رسید پرداخت ثمن، شهادت شهود یا سایر ادله قانونی، تحقق عقد بیع را به اثبات برساند. این فرآیند، نقش تعیین‌کننده‌ای در دعوای الزام به تنظیم سند رسمی، خلع ید و اثبات مالکیت دارد.

اثبات وقوع بیع چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟

عقد بیع یکی از پرکاربردترین قراردادهای مالی در حقوق ایران است که در نتیجه آن، مالکیت یک مال در برابر مبلغی معین به دیگری منتقل می‌شود. این قرارداد می‌تواند به شکل کتبی یا حتی شفاهی انجام گیرد، اما زمانی که یکی از طرفین منکر انجام معامله شود، بحث اثبات وقوع بیع پیش می‌آید. در این شرایط، فرد مدعی باید بتواند با استناد به دلایل قانونی و مدارک قابل قبول، وقوع بیع را نزد دادگاه ثابت کند.

مواردی که این دعوا اهمیت می‌یابد عبارتند از:

• فروش مال به دو نفر توسط فروشنده
• عدم تنظیم سند رسمی پس از توافق کتبی یا شفاهی
• انکار فروش توسط فروشنده پس از دریافت ثمن

در چنین مواقعی، تنها راهکار قانونی، طرح دادخواست اثبات وقوع بیع در دادگاه صالح است.

شرایط اثبات وقوع بیع

برای آن‌که دعوای اثبات وقوع بیع پذیرفته شود، باید ابتدا صحت عقد بیع از نظر قانونی تأیید شود. این به معنی رعایت چهار رکن اساسی عقد است:

1. اهلیت طرفین (بلوغ، عقل و اختیار)
2. قصد و رضایت واقعی
3. مشروعیت جهت معامله
4. معلوم و معین بودن موضوع و ثمن

پس از این مرحله، نوبت به اثبات خود معامله است. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، پنج دلیل برای اثبات دعوا پذیرفته شده‌اند:

• سند کتبی (رسمی یا عادی): قوی‌ترین دلیل برای اثبات وقوع بیع، ارائه سندی است که نشان‌دهنده توافق باشد.
• شهادت شهود: در صورت نبود سند، شهادت کسانی که در زمان معامله حضور داشتند می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
• اقرار: اگر یکی از طرفین در دادگاه یا خارج از آن اقرار کند، این امر حجت محسوب می‌شود.
• امارات قانونی و قضایی: از جمله رسیدهای بانکی، پیامک‌ها، عکس قرارداد، و …
• سوگند: در برخی موارد نهایی، دادگاه می‌تواند با توجه به نبود دلیل قاطع، سوگند را به‌عنوان ابزار اثبات بپذیرد.

مراحل گام‌به‌گام طرح دعوای اثبات وقوع بیع

اگر قصد دارید وقوع بیع را از طریق دادگاه اثبات کنید، مراحل زیر باید به‌درستی طی شود:

1. تشکیل حساب کاربری در سامانه ثنا برای پیگیری‌های قضایی و دریافت ابلاغ‌ها.
2. تنظیم دادخواست اثبات بیع با شرح کامل ماجرا، مشخصات طرفین، دلایل و مستندات.
3. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پرداخت هزینه دادرسی.
4. بررسی دادخواست توسط دادگاه خانواده یا عمومی حقوقی بسته به نوع مال (منقول یا غیرمنقول).
5. برگزاری جلسه رسیدگی و ارائه دفاعیات توسط طرفین.
6. صدور رأی دادگاه بر اساس مدارک، اظهارات شهود و دلایل موجود.

مدارک و مستندات لازم برای اثبات وقوع بیع

داشتن مدارک معتبر می‌تواند سرنوشت دعوا را به‌طور کامل تغییر دهد. در ادامه، مهم‌ترین اسنادی که می‌توانند به اثبات بیع کمک کنند را مرور می‌کنیم:

• مبایعه‌نامه یا قولنامه: حتی اگر در برگه‌ای ساده و بدون مهر باشد، ولی حاوی امضای طرفین باشد، ارزشمند است.
• رسید پرداخت وجه: اعم از کارت‌خوان، رسید بانکی، یا پیام انتقال پول.
• اظهارنامه رسمی یا غیررسمی: که در آن یکی از طرفین معامله را تأیید کرده باشد.
• پیامک‌ها یا مکاتبات الکترونیکی: از جمله واتساپ، ایمیل و تلگرام.
• اظهارات شهود: افرادی که در زمان توافق حاضر بوده‌اند.
• استشهادیه محلی: از همسایگان یا اطرافیان که شاهد تحویل مبیع یا پرداخت وجه بوده‌اند.

هزینه دادرسی و مشاوره برای دعوای اثبات بیع

هزینه طرح این دعوا از چند بخش تشکیل شده است:

• هزینه دادرسی: برای اموال منقول، معمولاً معادل ۲.۵ تا ۳.۵ درصد از ارزش مبیع است. برای اموال غیرمنقول، قیمت منطقه‌ای ملک ملاک قرار می‌گیرد.
• هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: شامل ثبت و ارسال دادخواست.
• حق‌الوکاله وکیل (در صورت استفاده): بسته به توافق، نوع دعوا و ارزش مبیع.
• هزینه کارشناسی، در صورت ارجاع از سوی دادگاه: به‌ویژه در مواردی که درباره ارزش ملک یا اصالت سند اختلاف وجود داشته باشد.

چنانچه خواهان توانایی پرداخت نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار از هزینه دادرسی نیز همراه دعوای خود تقدیم نماید.

نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان]، فرزند …، به شماره ملی …، شغل …، ساکن [نشانی کامل پستی]، بدین‌وسیله دادخواستی به طرفیت آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، فرزند …، به شماره ملی …، شغل …، ساکن [نشانی خوانده]، با خواسته اثبات وقوع عقد بیع و الزام به انجام تعهد ناشی از آن تقدیم حضور می‌نمایم.

شرح ماجرا بدین‌گونه است که در تاریخ …/…/…، اینجانب و خوانده محترم نسبت به خرید و فروش یک دستگاه خودروی سواری/ملک/مال منقول دیگر با ویژگی‌های … توافق کردیم و یک مبایعه‌نامه عادی نیز بین طرفین تنظیم شد. ثمن معامله نیز به مبلغ … ریال به صورت … پرداخت گردید.

با این‌حال، خوانده محترم پس از انجام معامله و دریافت وجه، از انجام تعهدات قانونی خود یعنی تحویل مبیع یا تنظیم سند رسمی امتناع ورزیده و حتی اصل وقوع بیع را منکر شده است. از آنجا که این عقد به‌صورت صحیح و قانونی واقع شده و مدارک و شواهد کافی نیز وجود دارد، به استناد مواد ۳۳۸ قانون مدنی و ۱۲۵۷ و ۱۲۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته را دارم.

دلایل و مستندات دعوا:

1. مبایعه‌نامه (قولنامه)
2. رسید پرداخت وجه (بانکی یا دستی)
3. شهادت شهود و استشهادیه
4. سوابق پیامک / مکاتبات
5. هرگونه قرائن و امارات دیگر مؤید وقوع بیع

خواسته‌ها:

1. صدور حکم به اثبات وقوع عقد بیع
2. الزام خوانده به تحویل مبیع یا تنظیم سند رسمی انتقال
3. پرداخت هزینه‌های دادرسی و خسارات قانونی

با تشکر
[امضا و تاریخ]

متن فوق را می توانید از طریق کلیک بر روی نمونه دادخواست اثبات وقوع بیع دریافت نمایید.

سوالات متداول

در این قسمت سوالات متداول پیرامون اثبات وقوع عقد بیع که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه اثبات وقوع بیع می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل نموده و جزئیات لازم را دریافت نمایید.