در قانون مدنی ایران، برای اشخاصی که مدت زیادی از غیبت آن‌ها گذشته و خبری از زنده بودن یا مرگشان در دست نیست، عنوان «غایب مفقودالاثر» به‌کار می‌رود.

برای چنین افرادی، بستگان می‌توانند با ارائه دادخواست، از دادگاه تقاضای صدور حکم موت فرضی نمایند. این حکم زمانی صادر می‌شود که مدت معینی گذشته و هیچ خبری از فرد غایب در دست نباشد. صدور این حکم آثار مالی و غیرمالی متعددی دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد.

اثر صدور حکم موت فرضی در اموال

پس از صدور حکم موت فرضی، وراث می‌توانند مالکیت اموال شخص غایب را به‌طور رسمی به‌ دست آورند. این اموال میان وراث تقسیم شده و آن‌ها حق هرگونه تصرف قانونی در آن را خواهند داشت.

اگر پس از مدتی، غایب بازگردد، طبق ماده ۱۰۲۷ قانون مدنی، وراث باید اموالی را که از اعیان یا منافع باقی مانده‌اند، به او بازگردانند؛ اما مسئولیتی بابت اموالی که تلف شده‌اند یا مصرف شده‌اند ندارند، چون قانوناً در آن مقطع زمانی، مالک محسوب می‌شدند.

در مطلبی تحت عنوان اداره اموال غایب مفقودالاثر به ارائه توضیحات کامل در مورد نحوه اداره اموال غایب، شرایط تعیین امین و تسلیم موقت اموال به ورثه پرداخته ایم که در صورت نیاز می توانید مطالعه فرمایید.

اثر صدور حکم موت فرضی در امور غیر مالی

در امور غیر مالی نیز صدور حکم موت فرضی آثار مهمی دارد، از جمله در خصوص وضعیت همسر فرد غایب. برخلاف برخی کشورها که با صدور حکم، نکاح به‌طور خودکار منحل می‌شود، در ایران چنین نیست. طبق فقه و قانون، زن باید چهار سال در انتظار بماند و پس از آن می‌تواند دادخواست طلاق ارائه دهد. اگر حاکم او را طلاق دهد، زن موظف به نگه‌داشتن عده وفات خواهد بود.

موارد صدور حکم موت فرضی در قانون مدنی

مواردی که در آن‌ها می‌توان تقاضای صدور حکم موت فرضی داد، در مواد ۱۰۲۰ تا ۱۰۲۲ قانون مدنی آمده است. از جمله این موارد:

• گذشت ۱۰ سال از آخرین خبر حیات غایب و عبور سن او از ۷۵ سال.
• مفقود شدن فرد در جنگ و گذشت ۳ سال از تاریخ صلح (یا ۵ سال اگر جنگ به صلح نینجامیده باشد).
• مفقودی در سفر دریایی یا حادثه هوایی و گذشت مدت مشخص بدون دریافت خبری از فرد.

شرایط صدور حکم موت فرضی

فرآیند صدور این حکم به‌صورت زیر است:

1. ارائه دادخواست کتبی به دادگاه توسط ذی‌نفعان مثل ورثه یا وصی.
2. انتشار سه نوبت آگهی در روزنامه با فاصله یک‌ماهه.
3. گذشت یک سال از تاریخ آخرین آگهی.
4. تشکیل جلسه رسیدگی با حضور دادستان.
5. صدور حکم در صورت نبود خبری از فرد غایب.

نمونه دادخواست صدور حکم موت فرضی

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان …
با احترام

اینجانب … (نام کامل خواهان)، فرزند …، به شماره ملی …، با اقامت در …، به استحضار می‌رسانم:

خوانده/مفقود: آقای …، فرزند …، به شماره ملی …، از تاریخ … از محل سکونت خود خارج شده و تا کنون هیچ‌گونه اطلاعی از حیات یا ممات ایشان در دست نیست. با گذشت مدت بیش از … سال از تاریخ غیبت و با توجه به اینکه از وی هیچ نشانی حاکی از زنده بودن یا محل اقامتش در دست نیست و همچنین برابر مواد 1019 الی 1022 قانون مدنی، شرایط صدور حکم فوت فرضی برای وی فراهم آمده است، لذا با استناد به مواد فوق‌الذکر و ماده 1023 قانون مدنی و ماده 153 قانون امور حسبی، صدور حکم موت فرضی ایشان مورد درخواست می‌باشد.

دلایل و منضمات:

1. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان
2. گواهی آخرین محل سکونت خوانده
3. گواهی مراجع انتظامی مبنی بر فقدان خبری از غایب
4. شهادت شهود (در صورت نیاز)
5. استعلام از ثبت احوال و نیروی انتظامی (در صورت لزوم توسط دادگاه)

خواسته:
صدور حکم موت فرضی آقای … (نام خوانده/غایب) به استناد مواد 1019 تا 1023 قانون مدنی و ماده 153 قانون امور حسبی

با تشکر و احترام
امضاء – نام و نام خانوادگی خواهان

برای دریافت متن فوق در قالب PDF می توانید بر روی نمونه دادخواست صدور حکم موت فرضی کلیک نمایید.

سوالات متداول

در این قسمت سوالات متداول در زمینه فوت فرضی که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:

❓ یکی از اقوام مدت‌ها پیش از کشور خارج شده و به دلیل عدم مراجعه به ایران، کد ملی‌اش قرمز شده و برایش فوت فرضی صادر شده است. قصد فروش مال مشاعی داریم که او هم در آن شریک است. گفته‌اند که خود شخص باید مراجعه کند. آیا راهکاری برای این مشکل دارید؟
✅ اگر حکم موت فرضی صادر شده باشد، می‌توانید علیه وراث وی طرح دعوا کنید. این امر به شما کمک می‌کند تا حقوق خود را در مال مشاعی پیگیری کنید.

❓ درخواست صدور حکم موت فرضی برای پدرم دادم، اما قاضی نوشته که سن به 75 نرسیده و شرایط ماده 1020 محقق نشده است. این به چه معناست؟
✅ این بدان معناست که شرایط لازم برای صدور حکم موت فرضی وجود ندارد. بر اساس ماده 1020، شرایط خاصی برای صدور این حکم باید محقق شود که در این مورد محقق نشده است.

❓ خواهرم 31 سال است مفقود شده و مادرم فوت کرده است. برای تعیین تکلیف حکم فوت فرضی اقدام کردیم. اما حالا همه خانواده را خواسته‌اند و نگرانی‌هایی داریم چون مدارکی مانند نامه شکایت در دست نداریم. آیا حکم فوت فرضی صادر می‌شود تا بتوانیم کارهایی مانند باز کردن حساب مادرم را انجام دهیم؟
✅ برای صدور حکم فوت فرضی، اسناد و مدارک کافی نیاز است. اگر مدارک کافی ارائه شود و شرایط بر اساس قانون محقق شود، ممکن است حکم فوت فرضی صادر شود. بهتر است پرونده و شرایط شما به صورت کامل توسط وکیل بررسی شود.

❓ عمویم 23 سال است که خبری از او نیست و سنش 69 سال است. چون برای گرفتن موت فرضی باید سن غایب 75 سال باشد، قصد داریم حکم غایب مفقودالاثر بگیریم. نام دادخواستی که باید از دفتر قضایی اقدام کنیم چه باید باشد؟
✅ باید برای صدور حکم موت فرضی اقدام کنید. در چنین مواردی باید درخواست صدور حکم غایب مفقودالاثر داده شود، اما توجه داشته باشید که شرایط قانونی برای هر یک باید محقق شود.

❓ حدود 25 سال پیش خاله‌ام به پاکستان رفت و از او خبری نشد. مادرم فوت کرده است. اگر حکم فوت فرضی گرفته شود، آیا مادرم وارث حساب نمی‌شود؟
✅ اگر حکم فوت فرضی برای زمانی قبل از فوت مادرتان صادر شده باشد، بله، مادرتان به عنوان وارث در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، زمان صدور حکم اهمیت زیادی دارد.

❓ فردی 30 سال پیش خانواده‌اش را ترک کرده و اکنون می‌خواهیم برای گواهی فوت اقدام کنیم. اما سنش به 75 سال نرسیده است. آیا دادگاه حکم موت فرضی را صادر می‌کند؟ آیا تبصره‌ای برای این شرط سنی وجود دارد؟
✅ برای صدور حکم موت فرضی، معمولاً شرط سنی 75 سال لازم است. اگر شرایط خاصی وجود دارد، ممکن است استثنائاتی وجود داشته باشد، اما باید با یک وکیل مشورت کنید تا شرایط خاص دیگر بررسی شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد حکم فوت فرضی، قوانین مربوط به وارث و اموال و شرایط دریافت این حکم می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.