کارت ملی یک سند هویتی رسمی و قانونی است که هر فرد ایرانی برای انجام بسیاری از امور روزمره مانند ثبت‌ نام در سامانه‌ها، افتتاح حساب بانکی، خرید ارز مسافرتی، ثبت شرکت، و حتی خرید خودرو به آن نیاز دارد. اما طی سال‌های اخیر، پدیده‌ای به نام «اجاره کارت ملی» بین برخی افراد رایج شده است. در این روش، فردی کارت ملی خود را به دیگری می‌دهد تا با استفاده از آن، اقداماتی مانند خرید ارز، ثبت حساب بانکی یا انجام معاملات اقتصادی صورت گیرد.

انگیزه اجاره کارت ملی ممکن است موقتی و مالی باشد؛ برای مثال فردی کارت خود را با دریافت مبلغی در اختیار دلال یا شخصی دیگر قرار می‌دهد. در نگاه اول، این عمل شاید ساده و بی‌خطر به نظر برسد، اما در واقع می‌تواند تبعات حقوقی و کیفری سنگینی برای هر دو طرف ایجاد کند.

در ادامه، بررسی خواهیم کرد که آیا این عمل از منظر قانونی جرم محسوب می‌شود یا خیر، و اگر جرم باشد، چه مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است.

آیا اجاره کارت ملی جرم محسوب می‌شود؟

در قانون مجازات اسلامی به صورت مستقیم عنوانی با نام «اجاره کارت ملی» نیامده است، اما این بدان معنا نیست که چنین رفتاری از نظر قانونی خالی از ایراد باشد. اگرچه اجاره دادن کارت ملی به خودی خود ممکن است جرم نباشد، اما زمانی که از این کارت برای ارتکاب جرم استفاده شود، قانون به شدت با طرفین برخورد خواهد کرد.

بر اساس اصول حقوقی، اگر شخصی با کارت ملی اجاره‌ای مرتکب جرمی مانند پولشویی، قاچاق ارز یا کلاهبرداری شود، فردی که کارت را در اختیار او قرار داده، بسته به شرایط، می‌تواند به عنوان معاون جرم یا حتی مباشر مورد پیگرد قرار گیرد. چراکه بدون کارت ملی، جرم مذکور امکان تحقق نداشت و عملاً ارائه کارت به شخص ثالث، تسهیل وقوع جرم بوده است.

نکته مهم دیگر، هشدارهای رسمی نهادهایی مثل قوه قضاییه، سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی است که بارها اعلام کرده‌اند: تمامی مسئولیت‌های قانونی و مالی ناشی از استفاده نادرست از کارت ملی، متوجه صاحب آن خواهد بود. بنابراین حتی اگر کسی مدعی شود که کارت خود را “فقط برای خرید ارز” اجاره داده، ولی آن کارت در جرمی استفاده شده باشد، در مراجع قضایی نمی‌تواند از زیر بار مسئولیت فرار کند.

در ادامه به بررسی مجازات‌هایی می‌پردازیم که در صورت وقوع جرایم با استفاده از کارت ملی اجاره‌ای، می‌تواند برای صاحب کارت به وجود آید.

عواقب و خطرات اجاره کارت ملی برای صاحب کارت

همان‌طور که گفتیم، اگرچه عنوان “اجاره کارت ملی” به‌صورت مستقیم در هیچ ماده‌ای از قانون مجازات اسلامی ذکر نشده، اما در بسیاری از موارد، چنین رفتاری بستر ارتکاب جرایم مهمی مانند پولشویی، قاچاق ارز، کلاهبرداری، فرار مالیاتی و جعل را فراهم می‌کند.

در این موارد، قانون‌گذار با استفاده از مفاهیمی چون معاونت در جرم و مباشرت غیرمستقیم، فردی را که کارت ملی خود را در اختیار دیگری قرار داده است نیز، شریک در جرم می‌داند. در ادامه برخی از مهم‌ترین مجازات‌هایی که ممکن است در پی اجاره کارت ملی برای فرد اجاره‌دهنده اعمال شود، آورده شده است:

در صورت وقوع جرم پولشویی:

• ضبط تمام عواید و منافع حاصل از جرم؛
• جریمه نقدی به میزان حداقل یک چهارم عواید؛
• بازگرداندن درآمد نامشروع؛
• و در صورت تغییر شکل مال، ضبط مال جدید به‌جای درآمد اولیه.

در صورت وقوع کلاهبرداری با استفاده از کارت اجاره‌ای:

• بین ۶ ماه تا ۱۰ سال حبس بسته به میزان مبلغ؛
• جزای نقدی معادل مال تحصیل‌شده؛
• رد مال به شاکی؛
• انفصال دائم از خدمات دولتی در صورت داشتن شغل دولتی.

در صورت وقوع قاچاق ارز:

• بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مجازات حداقل برابر با مجازات مرتکب اصلی؛
• اگر ثابت شود کارت ملی اجاره‌ای در عملیات قاچاق نقش داشته، شخص اجاره‌دهنده به‌عنوان معاون جرم مجازات خواهد شد.

در صورت تحقق جرم جعل یا استفاده از اسناد جعلی:

• اگر کارت ملی جعلی باشد، یا برای جعل اطلاعات در سامانه‌ها استفاده شود، بین ۶ ماه تا ۲ سال حبس و جریمه نقدی در انتظار طرفین خواهد بود.

نکته مهم:
حتی اگر اجاره‌ دهنده هیچ منفعتی نبرده باشد و صرفاً کارت خود را “به‌قصد کمک” داده باشد، همین عمل طبق اصول حقوق کیفری، در بسیاری از موارد، تحت عنوان بی‌احتیاطی یا تسهیل وقوع جرم، قابلیت تعقیب قضایی دارد.

مسئولیت های حقوقی برای صاحب کارت ملی در صورت وقوع جرم

اجاره دادن کارت ملی، حتی اگر بدون نیت مجرمانه و با تصور یک «کمک ساده» انجام شود، می‌تواند تبعات بسیار سنگینی برای صاحب کارت به دنبال داشته باشد. در این بخش، به مهم‌ترین خطراتی که ممکن است متوجه دارنده کارت شود می‌پردازیم:

1. مسئولیت کیفری به عنوان معاون جرم

طبق قانون، اگر با استفاده از کارت ملی شما، جرمی مانند پولشویی، قاچاق ارز یا کلاهبرداری اتفاق بیفتد، در صورت اثبات آگاهی یا سهل‌انگاری، شما نیز به‌عنوان معاون جرم مجازات خواهید شد. یعنی قانون، شما را در کنار مجرم اصلی، قابل تعقیب می‌داند.

2. مسئولیت مدنی و جبران خسارت

اگر با کارت ملی اجاره‌ای، فردی به دیگران ضرر مالی وارد کند، شما ممکن است ملزم به پرداخت خسارت شوید؛ چون از کارت و اطلاعات هویتی شما استفاده شده است و افراد زیان‌دیده برای مطالبه حق‌شان به نام شما مراجعه خواهند کرد.

3. ارسال اطلاعات به نهادهای نظارتی

در بسیاری از موارد، اطلاعات دارنده کارت به نهادهایی مانند سازمان هدفمندی یارانه‌ها و سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود. این موضوع ممکن است باعث:

• حذف یا قطع یارانه‌ها،
• تحمیل مالیات‌های سنگین بابت درآمدی که عملاً دریافت نکرده‌اید،
• احضار و بازجویی توسط نهادهای امنیتی یا قضایی شود.

4. پلمپ حساب بانکی یا توقیف دارایی

در مواردی که تخلف سنگین باشد (مانند پولشویی یا فرار مالیاتی)، ممکن است حساب بانکی شما پلمپ شده یا اموال شما توقیف گردد تا بررسی‌های لازم انجام شود.

5. سابقه کیفری

اگر ثابت شود که با علم و آگاهی کارت خود را در اختیار دیگران گذاشته‌اید و این امر منجر به جرم شده است، برای شما سابقه کیفری درج می‌شود که می‌تواند در آینده، در مواردی مانند استخدام، دریافت تسهیلات بانکی یا حتی مهاجرت، مشکل‌ساز شود.

مراحل و نحوه شکایت از اجاره کارت ملی

اگر فردی به‌صورت غیرقانونی از کارت ملی شما استفاده کرده یا کارتتان را اجاره کرده‌اید و حالا با مشکلات حقوقی یا کیفری مواجه شده‌اید، این حق را دارید که شکایت کنید. در این بخش، مراحل دقیق شکایت از اجاره کارت ملی و نحوه ثبت آن را به زبان ساده توضیح می‌دهیم:

1. تنظیم شکواییه یا دادخواست کیفری

اولین گام برای شکایت، تنظیم شکواییه است. شما یا وکیل‌تان باید:

• شرح کامل ماجرا (زمان، نحوه واگذاری کارت، نحوه استفاده، جرایم ارتکابی) را بنویسید.
• مشخصات فردی که کارت را اجاره کرده یا از آن سوءاستفاده کرده است، ذکر نمایید (در صورت وجود).
• اگر پیام، قرارداد یا هرگونه مدرک یا شاهدی دارید که اجاره کارت ملی را اثبات می‌کند، ضمیمه کنید.

📁 نکته: اگر خودتان این دادخواست را تنظیم نمی‌کنید، بهتر است از یک وکیل یا مشاور حقوقی کمک بگیرید تا از نظر حقوقی دقیق‌تر تنظیم شود.

2. ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

با در دست داشتن مدارک زیر به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید:

• کارت ملی
• مدارک شناسایی معتبر
• فایل شکواییه یا متن آماده‌شده
• مدارک و مستندات مربوطه (پرینت حساب، مکاتبات، قرارداد و…)
• در این مرحله شکایت شما در سامانه ثنا ثبت می‌شود و به دادسرا یا دادگاه کیفری ارسال خواهد شد.

3. بررسی توسط مقام قضایی و احضار طرف مقابل

پس از ثبت شکایت:

• دادسرا تحقیقات مقدماتی را آغاز می‌کند.
• اگر جرم بودن عمل ثابت شود یا ادله کافی برای رسیدگی وجود داشته باشد، برای متهم «قرار جلب به دادرسی» صادر می‌شود.
• در ادامه، «کیفرخواست» تنظیم و پرونده به دادگاه ارسال خواهد شد.

📌 در صورتی که جرم اثبات نشود، قرار منع تعقیب صادر می‌شود و پرونده مختومه می‌گردد.

سوالات متداول

در این بخش سوالات متداول پیرامون اجاره کارت ملی و سواستفاده از آن را که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی یا آنلاین مطرح شده است مشاده می فرمایید:

❓من شنیدم از کارت ملی اجاره ای برای خرید ارز استفاده میکنن من عکس کارت ملی خودم رو وارد یه سایت نامعتبر کردم می‌دونم اشتباه کردم سوالم اینجاست می‌تونه با عکس کارت ملی من کاری کنه که برام مشکل ایجاد شه و مالیات برام بیاد؟ چه سواستفاده هایی می‌تونه بکنه از عکس
✅ بله، امکان سوءاستفاده از عکس کارت ملی وجود دارد، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند ثبت‌نام در سامانه‌های بانکی، دریافت ارز، یا افتتاح حساب جعلی. در صورت استفاده غیرقانونی، ممکن است مشمول مالیات‌های سنگین یا پیگیری قضایی شوید. توصیه می‌شود فوراً مراتب را به ثبت احوال اطلاع داده و اقدام به اعلام مفقودی نمایید.

❓من باغ اجاره کردم و هزینه رو بطور کامل پرداخت کردم و کارت ملی خودمو به عنوان امانت دست صاحب باغ دادم تا درصورت اتمام زمان باغ اونو بهم برگردونه ولی موقع تحویل گفت که کارت ملی رو گم کردم الان حکم چیست و یا راهی داره که دادگاه نامه بزنه به ثبت احوال تا کارت ملی اصلی صادر بشه نه المثنی
✅ اگر ادعایی نسبت به صاحب باغ ندارید، در این حالت، بهتر است به اداره ثبت احوال مراجعه و موضوع را با ذکر جزئیات گزارش دهید. احتمال صدور کارت المثنی زیاد است، اما در موارد خاص و با ارائه مدارک قضایی، ممکن است بتوانید درخواست صدور کارت اصلی را مطرح کنید. در صورت نیاز، دادگاه می‌تواند نامه‌ای خطاب به ثبت احوال صادر کند.

❓ باسلام وخسته نباشید هفته پیش خواهرم بابت تفکیک سهام ارث پدر کارت ملی و شناسنامه را گرفت با گذشت حدود یک هفته نه کارت ملی و نه شناسنامه رو تحویل نمیده و میگه که کار اداریش طول می‌کشه این منو مشکوک کرد که شوهرش چند روز پیش یه حرف های از اجاره کارت ملی گفت البته گفت یکی از دوستام کارت ملی و شناسنامم اجاره داده و مبلغ ده میلیون گرفته.. آیا امکان سو استفاده از کارت ملی و شناسنامه رو داره؟!! ممنون میشم راهنماییم کنید…
✅ بله، در صورتی که شخصی بخواهد از کارت ملی یا شناسنامه شما سوء استفاده کند، امکان ثبت شرکت، افتتاح حساب بانکی یا خرید ارز به نام شما وجود دارد. بهتر است با خواهرتان صحبت کرده و در صورت ادامه این وضعیت، موضوع را به پلیس فتا یا ثبت احوال گزارش دهید.

❓ میخواهم یک اکانت پابجی 500 میلیون تومانی رو اجاره کنم از سایتی که خیلی ها از آن اجاره میکنن صاحب اکانت گفت باید برای احراز هویت باید عکس کارت ملی و کارت بانکی را برایش بفرستم آیا عکس کارت ملی و کارت بانکی رو بفرستم
✅ خیر، ارسال عکس کارت ملی و کارت بانکی به افراد ناشناس یا سایت‌های غیررسمی به‌شدت خطرناک است. این اطلاعات می‌تواند برای افتتاح حساب، کلاهبرداری، یا حتی پولشویی به کار رود و مسئولیت حقوقی آن با شما خواهد بود. به هیچ عنوان این کار را انجام ندهید.

کلام آخر

اجاره دادن کارت ملی ممکن است در نگاه اول ساده یا بی‌اهمیت به نظر برسد، اما در واقع یکی از پرریسک‌ترین رفتارهایی است که می‌تواند صاحب کارت را با پیامدهای سنگین حقوقی و کیفری روبه‌رو کند. اگرچه اجاره کارت ملی به خودی خود جرم مستقلی نیست، اما بستر وقوع جرایم مهمی مانند پولشویی، کلاهبرداری، فرار مالیاتی و حتی قاچاق ارز را فراهم می‌کند.

در بسیاری از موارد، اجاره‌دهنده کارت بدون اطلاع از استفاده‌ای که از کارتش شده، مسئولیت قانونی و مالی آن را بر عهده می‌گیرد و مجبور به پاسخگویی در برابر قانون می‌شود. به همین دلیل، پیش از هرگونه واگذاری اطلاعات هویتی خود، باید با آگاهی کامل از عواقب آن تصمیم بگیرید.

قانون در این موارد اغلب به سراغ صاحب کارت می‌رود، نه استفاده‌کننده اصلی، بنابراین حتی اگر نیت سوء وجود نداشته باشد، مسئولیت قانونی همچنان باقی می‌ماند.