میانجیگری یکی از شیوه‌های مؤثر و کارآمد برای حل و فصل اختلافات کیفری بدون نیاز به ورود به فرایند طولانی و رسمی دادگاه‌ها است. این نهاد حقوقی، فرصتی را فراهم می‌کند تا طرفین اختلاف با کمک یک شخص ثالث بی‌طرف یا مؤسسه‌ای تخصصی، مشکلات خود را از طریق مذاکره و تفاهم برطرف کنند.

ارجاع به میانجیگری علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های دادرسی، موجب کاهش حجم پرونده‌های دادگاه‌ها و تشویق افراد به حل مسالمت‌آمیز اختلافات می‌شود. در این مقاله به بررسی مفهوم ارجاع به میانجیگری، وظایف و اختیارات میانجیگر و نقش آن در تحصیل گذشت شاکی پرداخته شده است تا با ابعاد قانونی این نهاد بیشتر آشنا شوید.

ارجاع به میانجیگر به چه معناست؟

ارجاع به میانجیگر به معنای سپردن اختلافات کیفری میان طرفین دعوا به فرد یا مؤسسه‌ای بی‌طرف است که نقش واسطه را ایفا می‌کند تا از طریق گفت‌وگو، رضایت طرفین جلب و اختلاف حل و فصل شود. این اقدام معمولاً پیش از شروع رسمی دادرسی و در مرحله تحقیقات مقدماتی انجام می‌شود و هدف آن پیشگیری از کشیده شدن اختلاف به فرایند طولانی قضایی است.

طبق ماده ۸۲ قانون آیین دادرسی کیفری، در جرایم تعزیری درجه شش، هفت و هشت که مجازات آن‌ها قابل تعلیق است، مقام قضایی می‌تواند با درخواست متهم و موافقت بزه‌دیده یا مدعی خصوصی و پس از اخذ تأمین مناسب، مهلتی را برای میانجیگری تعیین کند. در این مرحله، میانجیگر با جلب رضایت طرفین و دستیابی به توافق، زمینه پایان اختلاف و جلوگیری از ادامه تعقیب کیفری را فراهم می‌آورد.

ارجاع به میانجیگر یک فرصت طلایی برای سازش است که هم حقوق شاکی حفظ شود و هم متهم از مزایای صلح و کاهش مجازات بهره‌مند گردد.

تحصیل گذشت یعنی چه؟

تحصیل گذشت به معنای جلب رضایت شاکی یا بزه‌دیده در دعاوی کیفری است. در این فرآیند، متهم یا نماینده قانونی او سعی می‌کند با پرداخت خسارت، عذرخواهی، یا ارائه پیشنهاداتی که مورد قبول شاکی قرار گیرد، رضایت او را کسب کند. تحصیل گذشت می‌تواند در بسیاری از جرایم قابل گذشت منجر به توقف تعقیب کیفری یا تخفیف مجازات شود.

طبق ماده ۸۲ قانون آیین دادرسی کیفری، مقام قضایی می‌تواند به متهم مهلتی بدهد تا برای تحصیل گذشت اقدام کند. این مهلت در ابتدا تا دو ماه تعیین می‌شود و در صورت ضرورت، یک بار دیگر هم قابل تمدید است. چنانچه شاکی رضایت دهد، اگر جرم از دسته جرائم قابل گذشت باشد، پرونده مختومه می‌شود. در سایر موارد نیز امکان تعلیق تعقیب یا تخفیف در مجازات فراهم خواهد شد.

تحصیل گذشت گاهی با دخالت میانجیگر و در جلسات رسمی میانجیگری انجام می‌شود تا روند جلب رضایت با تسهیل بیشتری صورت گیرد. این نهاد قانونی، به نفع هر دو طرف است: شاکی به خواسته‌اش می‌رسد و متهم از پیگیری کیفری رها می‌شود یا مجازاتی سبک‌تر دریافت می‌کند.

میانجیگر چه وظایف و اختیاراتی دارد؟

در فرآیند میانجیگری، میانجیگر نقش کلیدی در هدایت طرفین اختلاف به سوی صلح و سازش ایفا می‌کند. طبق آیین‌نامه میانجیگری در امور کیفری، میانجیگر وظایف و اختیارات مشخصی دارد که رعایت آن‌ها الزامی است:

وظایف میانجیگر:

• بی‌طرفی کامل: میانجیگر باید بدون جانبداری از هیچ طرفی، تنها به ایجاد تفاهم و توافق کمک کند.
• توضیح فرآیند: او باید هدف از میانجیگری، آثار آن و حقوق و مسئولیت‌های طرفین را کاملاً برای آنان توضیح دهد.
• تشویق به گفتگو: میانجیگر موظف است فضایی آرام و امن برای ابراز نظرات طرفین فراهم کرده و به گفتگو و مذاکره بین آن‌ها کمک کند.
• حفظ اسرار: افشای اطلاعات یا اسرار طرفین ممنوع است و میانجیگر باید کاملاً محرمانگی اطلاعات را رعایت کند.
• تهیه صورت‌جلسه: تمامی مذاکرات، توافقات و نتایج به دست آمده باید در صورت‌جلسه‌ای دقیق ثبت شده و به امضای طرفین برسد.
• گزارش به مقام قضایی: میانجیگر مکلف است نتایج جلسات میانجیگری را به صورت منظم به مقام قضایی گزارش دهد.

اختیارات میانجیگر:

• دعوت از افراد مرتبط: در صورت نیاز، می‌تواند از اعضای خانواده، دوستان یا سایر افراد موثر برای شرکت در جلسات دعوت کند.
• درخواست مدارک: میانجیگر حق دارد از طرفین اختلاف اسناد و مدارک مرتبط را مطالبه نماید.
• دعوت از نهادها: در پرونده‌هایی که کودکان یا نوجوانان دخیل هستند، میانجیگر می‌تواند از نهادهایی مانند مدرسه یا بهزیستی کمک بگیرد.
• پیشنهاد راه‌حل: میانجیگر می‌تواند پیشنهاداتی برای حل اختلاف ارائه دهد، ولی نمی‌تواند طرفین را مجبور به پذیرش کند.

مزایای میانجیگری چیست؟

میانجیگری به عنوان یک روش جایگزین دادرسی رسمی در دعاوی کیفری، مزایای مهمی برای طرفین اختلاف و حتی نظام قضایی دارد. مهم‌ترین مزایای میانجیگری عبارتند از:

• کاهش اطاله دادرسی:با استفاده از میانجیگری، نیاز به طی کردن مراحل طولانی دادرسی در دادگاه‌ها از بین می‌رود و اختلافات در مدت زمان بسیار کوتاه‌تری حل و فصل می‌شوند.

• کاهش هزینه‌ها:هزینه‌های دادرسی رسمی شامل هزینه‌های وکیل، رفت‌وآمد و سایر مخارج معمولاً بسیار بالاتر از هزینه‌های میانجیگری است. در میانجیگری، این هزینه‌ها به طرز قابل توجهی کاهش می‌یابد.

• حفظ روابط طرفین:در دعاوی کیفری سبک مثل توهین یا ضرب و جرح جزئی، میانجیگری به حفظ یا بازسازی روابط طرفین کمک می‌کند؛ برخلاف دادرسی رسمی که ممکن است باعث تعمیق اختلاف شود.

• محرمانگی:جلسات میانجیگری خصوصی برگزار می‌شود و اطلاعات مطرح‌شده در این جلسات محرمانه می‌ماند، که این موضوع برای حفظ آبروی طرفین اهمیت زیادی دارد.

• افزایش رضایت طرفین:از آنجا که توافق حاصل‌شده نتیجه گفتگو و مصالحه است، معمولاً طرفین رضایت بیشتری نسبت به نتیجه میانجیگری دارند تا رأی تحمیلی دادگاه.

• انعطاف‌پذیری:برخلاف احکام دادگاه که محدود به قالب‌های قانونی خاصی است، در میانجیگری راه‌حل‌ها می‌توانند کاملاً خلاقانه، متنوع و متناسب با خواسته‌های طرفین باشند.

هزینه میانجیگری چگونه تعیین می‌شود؟

هزینه‌های میانجیگری طبق مقررات آیین‌نامه میانجیگری در امور کیفری تعیین می‌شود. به طور کلی، اگر فرآیند میانجیگری به درخواست یک طرف اختلاف آغاز شده باشد، پرداخت کل هزینه به عهده همان متقاضی خواهد بود.

اما در صورتی که هر دو طرف به صورت مشترک درخواست میانجیگری بدهند، هزینه‌ها به طور مساوی میان آنان تقسیم می‌شود. در خصوص میزان هزینه، باید گفت که مبلغ دستمزد میانجیگر معمولاً با توافق طرفین و خود میانجیگر مشخص می‌شود.

اگر چنین توافقی حاصل نشود، میزان دستمزد طبق حداکثر سقفی که هر سال توسط رئیس قوه قضاییه تعیین و تصویب می‌شود، محاسبه خواهد شد. پس از امضای توافق‌نامه میانجیگری یا تعیین میانجیگر از سوی مقام قضایی، متقاضی یا طرفین اختلاف موظف‌ اند هزینه تعیین‌شده را پرداخت نمایند و پرداخت باید پیش از آغاز رسمی جلسات میانجیگری صورت گیرد.
نکته مهم دیگر این است که اگر یکی از طرفین قبل از تشکیل جلسه میانجیگری از ادامه فرآیند انصراف دهد، هزینه‌ های پرداخت‌ شده عموماً قابل استرداد نخواهد بود، مگر اینکه در قرارداد میانجیگری شرط دیگری ذکر شده باشد.

سوالات متداول

در این قسمت سوالات متداول پیرامون ارجاع به میانجیگری تحصیل گذشت که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:

❓ وقت نظارت به دلیل اعطای مهلت برای ارجاع به میانجیگری تجدید شده و به تاریخ ۲۰/۱۲/۱۴۰۱ تغییر کرده است.
✅ وقت نظارت به معنای زمان تعیین شده برای بررسی مجدد پرونده در شعبه مربوطه است و به دلایل مختلفی، از جمله تلاش برای صلح و سازش، به میانجیگری ارجاع داده شده است.

❓من پرونده‌ای درباره اعاده دادرسی به حکم تقسیم ترکه دارم که اسناد جدیدی ارائه داده‌ام و پرونده در تجدیدنظر است. دادگاه مهلت ارجاع به میانجیگری داده و وقت نظارت جدیدی تعیین کرده است. چرا باوجود اسناد رسمی پرونده به میانجیگری ارجاع شده و باید چه کاری انجام دهم؟
✅ موضوع نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. ارجاع به میانجیگری معمولاً برای تلاش در جهت صلح و حل‌وفصل موضوع به صورت غیررسمی انجام می‌شود. پیشنهاد می‌شود با وکیل یا مشاور حقوقی خود تماس بگیرید و مراحل بعدی را پیگیری کنید.

❓ بنده یک پرونده اعاده دادرسی به حکم تقسیم ترکه دارم که اسناد جدیدی ارائه داده بودم و پرونده در تجدیدنظر است. حال دادگاه پس از استعلام از اجرای احکام و گرفتن پرونده استنادی مهلت ارجاع به میانجیگری و تحصیل گذشت داده و یک و نیم ماه دیگر وقت نظارت جدید گذاشته است. آیا در چنین پرونده‌هایی هم به میانجیگر ارجاع می‌شود؟ الان چه اتفاقی خواهد افتاد و اصلا چرا با وجود اسناد رسمی به میانجیگری ارجاع شده و بنده باید چه کاری کنم؟ 
✅ با سلام. موضوع نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. در هر پرونده‌ای اگر قاضی صلاح ببیند برای تلاش در جهت مصالحه و جلوگیری از اطاله دادرسی، ارجاع به میانجیگری امکان‌پذیر است. حتی در پرونده‌هایی که اسناد رسمی هم وجود دارد، اگر احتمال صلح و سازش باشد ممکن است ارجاع به میانجیگر صورت گیرد. بهتر است با وکیل مشورت کنید و مراحل پیگیری را طبق راهنمایی وکیل پیش ببرید.

❓من در یک دعوا با چاقو یک نفر را زخمی کردم و در دادگاه محکوم به شش ماه حبس تعزیری شدم و از شاکی رضایت گرفتم و برای حبس تعزیری لایحه تخفیف مجازات دادم. از دادگاه متنی برای این عنوان که ارجاع به میانجیگری و تجدید و برای تاریخ فلان وقت تعیین شده است، دریافت کردم. من چه کار کنم؟ از طرفی از شاکی رضایت گرفتم.
✅ اعلام رضایت شاکی می‌تواند از جهات تخفیف مجازات باشد. در جلسه میانجیگری حضور پیدا کنید و رضایت شاکی را ارائه دهید. این موضوع می‌تواند تأثیر مثبتی در تخفیف یا حتی تبدیل مجازات شما داشته باشد. پیگیری جلسات و همکاری با مقام قضایی بسیار مهم است.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.