تقسیم ارث یکی از مهم‌ترین موضوعات حقوقی پس از فوت افراد است که قوانین خاص خود را دارد. در این میان، وضعیت ارث بردن از یک خواهر یا برادر مجرد، به دلیل نداشتن همسر و فرزند، ویژگی‌های متفاوتی نسبت به سایر موارد دارد.
در این حالت، وراث باید بر اساس طبقات ارث و طبق مقررات قانون مدنی، اموال متوفی را میان خود تقسیم کنند. شناخت دقیق نحوه تقسیم ارث خواهر و برادر مجرد، می‌تواند از بروز اختلافات خانوادگی جلوگیری کند و روند قانونی تقسیم ترکه را تسهیل نماید. در این مقاله به طور کامل به بررسی نحوه تقسیم ارث افراد مجرد بین پدر، مادر، خواهران و برادران پرداخته‌ایم.
ارث خواهر و برادر مجرد چگونه تقسیم می شود؟
پس از فوت یک فرد مجرد، اموال و دارایی‌های او طبق قواعد ارث‌بری میان وراث قانونی تقسیم می‌شود. .مهم‌ترین نکته در این خصوص، تعیین این است که چه کسانی جزء وراث محسوب می‌شوند. طبق قانون مدنی ایران، وراث به سه طبقه تقسیم شده‌اند و تقسیم ارث بر اساس اولویت هر طبقه انجام می‌شود.
در مورد فرد مجرد، در درجه اول والدین او یعنی پدر و مادر در طبقه اول ارث قرار دارند. اگر پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند، تمام ترکه میان آن‌ها تقسیم می‌شود و خواهران و برادران که در طبقه دوم ارث قرار دارند، ارثی نخواهند برد؛ زیرا پدر و مادر حاجب خواهر و برادران محسوب می‌شوند.
اما اگر پدر و مادر متوفی فوت کرده باشند، نوبت به طبقه دوم یعنی خواهران، برادران و اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ) می‌رسد. در این حالت، تقسیم ارث میان خواهران و برادران بر اساس قواعد خاصی صورت می‌گیرد که در بخش‌های بعدی توضیح داده خواهد شد.
به طور خلاصه:
- وجود پدر و مادر = ارث فقط به والدین می‌رسد و خواهر و برادر ارث نمی‌برند.
- فقدان پدر و مادر = ارث به خواهران و برادران و در برخی موارد به اجداد تعلق می‌گیرد.
این نکته نیز اهمیت دارد که اگر هیچ‌یک از وراث طبقه اول و دوم در قید حیات نباشند، ارث به طبقه سوم (عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها) می‌رسد.
بد نیست بدانید که شما می توانید از ابزار محاسبه آنلاین ارث و سهم الارث که توسط ایران لگال به صورت رایگان ایجاد شده است استفاده نمایید.
سهم‌الارث پدر و مادر در صورت فوت فرزند مجرد
در صورت فوت یک فرد مجرد، اگر پدر و مادر او در قید حیات باشند، تقسیم ارث ابتدا میان آن‌ها انجام می‌شود. طبق ماده ۹۰۶ قانون مدنی، در این حالت نحوه تقسیم ترکه به این صورت است:
اگر هر دو والدین زنده باشند:
- مادر یک‌سوم (۱/۳) از کل ترکه را به عنوان سهم‌الارث دریافت می‌کند.
- پدر دو سوم (۲/۳) از کل ترکه را دریافت می‌کند.
-
اگر تنها یکی از والدین زنده باشد:
کل ترکه به پدر یا مادر باقی‌مانده تعلق می‌گیرد و دیگران از جمله خواهران و برادران متوفی ارثی نمی‌برند.
حالت خاص – حجب مادر:
در صورتی که متوفی دارای لااقل دو برادر، یا یک برادر و دو خواهر، یا چهار خواهر (از پدر و مادر مشترک یا فقط از پدر) باشد، سهم مادر از یک‌سوم به یک‌ششم (۱/۶) کاهش می‌یابد و مابقی ترکه به پدر می‌رسد.
شرایط این حجب عبارتند از:
- وجود پدر زنده.
- وجود تعداد کافی از خواهران یا برادران.
- عدم ممنوعیت قانونی این وراث (مثلاً به دلیل قتل مورث).
مثال کاربردی:
اگر فرد مجردی فوت کند و تنها والدینش زنده باشند و هیچ خواهر یا برادری نداشته باشد، از یک ترکه‌ی ۳۰۰ میلیون تومانی:
- مادر ۱۰۰ میلیون تومان (یک‌سوم).
- پدر ۲۰۰ میلیون تومان (دو سوم) دریافت خواهد کرد.
سهم‌الارث خواهر و برادر از فرد مجرد
در صورتی که فرد مجرد فوت کند و هیچ یک از والدین او در قید حیات نباشند، ارثیه او بین خواهران و برادران تقسیم می‌شود. در این حالت طبق قانون مدنی، نکات زیر حاکم است:
اگر فقط یک خواهر یا یک برادر باشد:
-
-
تمام ترکه به همان یک نفر می‌رسد.
-
اگر چند خواهر یا چند برادر وجود داشته باشند:
- ترکه به نسبت دو سهم به پسر و یک سهم به دختر تقسیم می‌شود.
- یعنی سهم‌الارث برادر دو برابر خواهر خواهد بود.
نکته:
- در صورتی که خواهر و برادر فقط از طرف مادر (خواهر و برادر امی) باشند، ترکه به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود و قاعده دو برابر بودن سهم برادر نسبت به خواهر اجرا نمی‌شود.
- همچنین اگر هیچ خواهر یا برادری هم نباشد، فرزندان آن‌ها (یعنی برادرزاده‌ها و خواهرزاده‌ها) می‌توانند طبق سهم والدین خود از ارث بهره‌مند شوند.
کاهش سهم مادر (حجب)
بر اساس قوانین فعلی، ارث خواهر و برادر مجرد، طبق همان قواعد کلاسیک ارث در قانون مدنی ایران و با اقتباس از فقه اسلامی انجام می‌شود. قانون جدید یا متفاوتی در این زمینه وضع نشده است. کاهش سهم مادر در ارث خواهر یا برادر مجرد در صورتی که متوفی دارای شرایط زیر باشد، کاهش می یابد.
- دو برادر یا
- یک برادر و دو خواهر یا
- چهار خواهر داشته باشد، سهم مادر از یک‌سوم به یک‌ششم کاهش می‌یابد و باقی‌مانده سهم، به پدر تعلق می‌گیرد.
سوالات متداول
در این قسمت سوالات متداول پیرامون اینکه ارث خواهر و برادر مجرد چگونه تقسیم می شود که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ آیا در صورت فوت خواهرم که همسر و فرزندی ندارد، تنها من از او ارث می‌برم یا خواهر و برادرانی که از پدر مشترک داریم هم ارث خواهند برد؟
✅ در صورت فوت خواهر بدون داشتن فرزند و همسر، ارث به تمامی خواهران و برادران او می‌رسد. بنابراین، خواهر و برادرانی که از پدر مشترک دارید نیز از او ارث خواهند برد.
❓ پدر من بعد از فوت عمو و عمه‌ام فوت کرده است. ما یک عمو متأهل و یک عمه مجرد داریم. آیا ما که برادرزاده‌های او هستیم از عمو و عمه مجردمان ارث می‌بریم؟
✅ بله، شما به عنوان برادرزاده از عمه مجرد ارث می‌برید. اما در مورد عموی متأهل، اگر او فرزند داشته باشد، فقط فرزندانش ارث می‌برند و به شما ارثی نمی‌رسد.
❓ من یک زن مجرد ۶۳ ساله هستم و تنها خواهر تنی‌ام فوت کرده است. آیا فرزندان خواهرم یا خواهر ناتنی‌ام از من ارث می‌برند؟
✅ در صورت فوت شما، اگر ورثه طبقه اول وجود نداشته باشند، فرزندان خواهر (خواهرزاده‌ها) می‌توانند به عنوان وراث درجه دوم ارث ببرند. خواهر ناتنی و فرزندان او تنها در شرایط خاص، بسته به نوع نسب، ممکن است ارث ببرند.
❓ اگر پدر فوت کرده باشد و بعد از آن برادر مجرد فوت کند، چگونه ارث او تقسیم می‌شود با توجه به اینکه مادرم، یک برادر و یک خواهر در قید حیات هستند و پدربزرگ و مادربزرگ مادری هم زنده‌اند؟
✅ در این حالت ابتدا مادر سهم خود را می‌برد. باقی مانده‌ی ارث به برادر و خواهر متوفی می‌رسد. پدربزرگ و مادربزرگ مادری در صورت وجود مادر، سهمی از ارث نمی‌برند.
❓ شخص متوفی یک برادر و دو خواهرزاده دارد. آیا خواهرزاده‌ها هم جزو ورثه هستند یا فقط برادر؟
✅ اگر والدین متوفی در قید حیات نباشند، برادر به عنوان وراث طبقه دوم ارث می‌برد. خواهرزاده‌ها تنها زمانی ارث می‌برند که خودِ خواهر یا برادر متوفی فوت کرده باشد و وارثی بالاتر وجود نداشته باشد.
نتیجه گیری
فوت فرد مجرد و تقسیم ترکه‌ی او مطابق قواعد کلی ارث در قانون مدنی انجام می‌شود. در صورتی که متوفی والدین در قید حیات داشته باشد، ارث میان پدر و مادر تقسیم شده و خواهران و برادران از ارث بی‌نصیب خواهند ماند.
اما در غیاب پدر و مادر، خواهران و برادران به عنوان وراث طبقه دوم، ارث می‌برند؛ به این ترتیب که سهم هر برادر دو برابر سهم هر خواهر خواهد بود. در مواردی خاص مانند وجود وراث امی (از طرف مادر) یا نبودن وراث اصلی، تقسیم‌بندی ویژه‌ای صورت می‌گیرد که قانون برای آن مقررات دقیق وضع کرده است. بنابراین، آگاهی از طبقات ارث و ترتیب تقسیم آن، نقش مهمی در جلوگیری از اختلافات خانوادگی پس از فوت فرد مجرد خواهد داشت.
برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.