مطالبه مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زنان در عقد ازدواج است. اگرچه تصور عمومی بر این است که مهریه زمانی مطرح می‌شود که رابطه به بن‌بست می‌رسد، اما واقعیت این است که زوجه از همان لحظه‌ای که عقد ازدواج جاری می‌شود، مالک مهریه خود است و می‌تواند در هر زمان، حتی پیش از آغاز زندگی مشترک یا برقراری رابطه زناشویی، برای دریافت آن اقدام کند.
در این مقاله به بررسی جامع شرایط اجرا گذاشتن مهریه در دوران عقد می‌پردازیم؛ از روند قانونی و روش‌های اجرایی گرفته تا آثار احتمالی آن برای زوجین.
آیا می‌توان در دوران عقد مهریه را مطالبه کرد؟
بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک تمام مهریه می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی در آن داشته باشد. بنابراین، از دیدگاه قانونی هیچ الزامی وجود ندارد که زن تا زمان برقراری رابطه زناشویی یا شروع زندگی مشترک برای مطالبه مهریه صبر کند.
نکته کلیدی در این قانون، عدم وابستگی حق مطالبه مهریه به زمان یا شرایط خاصی است. زوجه می‌تواند حتی در صورت عدم تمایل به جدایی، و صرفاً برای احقاق حق خود یا احساس امنیت مالی، اقدام به مطالبه مهریه نماید.
مراحل اجرا گذاشتن مهریه در دوران عقد
برای وصول مهریه در دوران عقد، دو مسیر قانونی وجود دارد:
الف. مراجعه به اجراییات ثبت اسناد رسمی
در این روش، زن ابتدا باید به دفتر ازدواجی که عقد در آن ثبت شده مراجعه کرده و فرم رسمی مطالبه مهریه را پر کند. پس از ثبت این درخواست، پرونده از طریق واحد اجرایی ثبت پیگیری می‌شود.
اجراییات ثبت، استعلام‌هایی از مراجع مختلف مانند:
- پلیس راهور (برای بررسی مالکیت خودرو)
- اداره ثبت اسناد و املاک
- بانک‌ها و حساب‌های بانکی
- شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار
را انجام می‌دهد. در صورت شناسایی اموال، می‌توان آن‌ها را توقیف و از طریق مزایده، مهریه را وصول کرد.
ب. مراجعه به دادگاه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
اگر مرد هیچ دارایی به نام خود نداشته باشد یا اموال او برای پرداخت مهریه کافی نباشد، زن می‌تواند دادخواستی برای مطالبه مهریه از طریق مراجع قضایی تنظیم و ثبت کند. این دادخواست در دفاتر خدمات قضایی ثبت و به دادگاه صالح ارجاع داده می‌شود.
اگر زوج توانایی مالی پرداخت یک‌باره مهریه را نداشته باشد، می‌تواند دادخواست اعسار بدهد و با اثبات ناتوانی مالی، مهریه به صورت اقساطی پرداخت می‌شود.
بهترین راه اجرا گذاشتن مهریه در دوران عقد
در اغلب موارد، بهترین و سریع‌ترین مسیر، اقدام از طریق اجرائیات ثبت است. این روش دارای مزایای متعددی است، از جمله:
- سرعت بیشتر در فرآیند اجرایی
- امکان توقیف مستقیم اموال و حساب‌های بانکی
- عدم نیاز به صدور حکم دادگاهی برای ورود به اجرا
با این حال، در صورتی که مرد قصد پنهان‌کاری یا انتقال اموال به قصد فرار از پرداخت مهریه داشته باشد، ممکن است ثبت نیز نتواند در زمان مناسب اقدام کند. در چنین شرایطی، مراجعه به دادگاه و طرح دعوای «فرار از دین» نیز پیشنهاد می‌شود.
آثار حقوقی اجرا گذاشتن مهریه در دوران عقد
اجرای مهریه در دوران عقد می‌تواند پیامدهایی برای زوج داشته باشد. برخی از مهم‌ترین آثار آن عبارتند از:
- توقیف اموال و دارایی‌ها
پس از ثبت مطالبه مهریه، اگر اموالی از مرد شناسایی شود، فوراً توقیف و از طریق مزایده به فروش می‌رسد تا مبلغ مهریه پرداخت شود. این اموال می‌تواند شامل خودرو، ملک، حساب بانکی یا سهام باشد.
- صدور حکم جلب در صورت امتناع از پرداخت
اگر مرد محکوم به پرداخت مهریه شود و از انجام تعهد خود سر باز زند، زوجه می‌تواند از طریق اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب همسر را نماید. در صورت تکرار عدم پرداخت اقساط، نیز امکان بازداشت زوج وجود دارد.
- تأثیر بر روابط خانوادگی
اگرچه حق زن برای دریافت مهریه قطعی و مسلم است، اما اجرا گذاشتن آن در دوران عقد می‌تواند سبب بروز تنش‌هایی در روابط خانوادگی شود. از این رو، توصیه می‌شود در صورتی که امکان توافق وجود دارد، موضوع ابتدا از راه مشاوره یا میانجی‌گری خانوادگی پیگیری شود.
تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دوران عقد
یکی از نکات مهم در مطالبه مهریه، نوع آن است:
- مهریه عندالمطالبه: زن می‌تواند در هر زمان، بدون توجه به وضعیت مالی مرد، مهریه را مطالبه کند.
- مهریه عند الاستطاعة: مطالبه مهریه فقط در صورتی امکان‌پذیر است که مرد توان مالی لازم را داشته باشد. اثبات این توان بر عهده زوجه خواهد بود.
در دوران عقد، اگر زن بخواهد مهریه عندالاستطاعه خود را دریافت کند، ابتدا باید اثبات کند که مرد استطاعت مالی دارد. در غیر این صورت، ممکن است فرآیند طولانی و پیچیده شود.
شرایط خاص: مطالبه مهریه توسط دختر باکره در صورت جدایی
اگر زوجین در دوران عقد تصمیم به جدایی بگیرند و زن همچنان باکره باشد، مهریه به شکل متفاوتی پرداخت می‌شود:
- در صورت عدم برقراری رابطه زناشویی: تنها نیمی از مهریه به زن تعلق می‌گیرد.
- در صورت داشتن رابطه زناشویی: کل مهریه قابل مطالبه است.
بنابراین، شرط باکره بودن تأثیر مستقیم بر میزان مهریه قابل مطالبه دارد. البته اگر زن بدون قصد طلاق، تنها برای اطمینان مالی یا استفاده از حق قانونی‌اش مهریه را مطالبه کند، مهریه کامل (حتی با وجود باکره بودن) به او تعلق خواهد گرفت.
سوالات متداول و جمع بندی
در این قسمت سوالات متداول و پرتکرار که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی یا آنلاین مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ چگونه می‌توان در دوره عقد بدون شکایت، مهریه عندالمطالبه را دریافت کرد؟
✅ برای دریافت مهریه عندالمطالبه بدون شکایت، می‌توانید از طریق اجرای ثبت اقدام کنید. این روش رسمی، نیازی به طرح دعوا در دادگاه ندارد و در صورت شناسایی اموال مرد، امکان توقیف و وصول مهریه وجود دارد.
❓ مادر من سال 1358 عقد کرده اما عقد در سال 1379 ثبت شده است، در محاسبه مهریه، کدام تاریخ را در نظر می‌گیرند؟
✅ در محاسبه مهریه، تاریخ ثبت نکاح معیار قرار می‌گیرد؛ بنابراین سال ۱۳۷۹ مبنای محاسبه مهریه خواهد بود، نه تاریخ وقوع عقد.
❓ آیا می‌توان در زمان عقد شرط کرد که مهریه تا سه سال قابل اجرا نباشد؟
✅ در عقدنامه نکاح، طرفین می‌توانند هر شرطی را که مخالف ذات عقد نباشد، از جمله تعویق در اجرای مهریه، پیش‌بینی کنند. البته این شرط باید به‌صورت صریح در سند رسمی عقد ذکر شود.
❓ آیا می‌توانم هم‌زمان با دادخواست طلاق، مهریه را هم اجرا بگذارم؟ دادگاه در کدام شهر برگزار می‌شود؟
✅ بله، شما می‌توانید هم‌زمان با ارائه دادخواست طلاق، مهریه را نیز مطالبه نمایید. رسیدگی به هر دو درخواست معمولاً در دادگاه خانواده محل سکونت زوجه انجام می‌شود، حتی اگر عقد در شهر دیگری بوده باشد.
❓ آیا زنی که 20 سال جوان‌تر از همسرش است و عقد بدون حضور والدین و با امضای شاهد جعلی انجام شده می‌تواند مهریه‌اش را به اجرا بگذارد؟
✅ به‌طور کلی، اگر عقد ثبت شده باشد، زوجه می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. اما استفاده از شاهد جعلی می‌تواند در صحت عقد تأثیر گذار باشد و نیاز به بررسی حقوقی و قضایی دقیق‌تری دارد.
❓ برای گرفتن مهریه در شرایطی که همسرم به من سخت می‌گیرد و حاضر به مشاوره نمی‌شود، چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
✅ اگر گفتگو و مشاوره نتیجه نداد، می‌توانید از طریق قانونی اقدام به مطالبه مهریه و همچنین شکایت بابت ترک انفاق کنید. دریافت مشاوره حقوقی تلفنی یا حضوری نیز می‌تواند به شما کمک زیادی در انتخاب مسیر مناسب داشته باشد.
با توجه به اینکه مهریه از حقوق قطعی زنان پس از عقد محسوب می‌شود، زنان می‌توانند در هر زمان نسبت به مطالبه آن اقدام نمایند؛ حتی در دوران عقد. برای این کار، مسیرهای قانونی هم از طریق ثبت اسناد رسمی و هم از طریق دادگاه‌ها در دسترس است.
توصیه می‌شود در صورتی که نیاز به وصول مهریه دارید:
- ابتدا از طریق اجرائیات ثبت اقدام کنید
- در صورت بی‌نتیجه بودن، به دادگاه مراجعه نمایید
- در همه مراحل از مشاوره حقوقی بهره بگیرید
به منظور کسب اطلاعات مشاوره ای می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.