یکی از موضوعات رایج در دعاوی خانوادگی، مسأله تمکین زوجه و نحوه اجرای حکم آن است. زمانی که زن بدون عذر موجه از تمکین نسبت به همسر خود خودداری کند، شوهر می‌تواند از دادگاه درخواست الزام به تمکین نماید.

اما صدور این حکم تنها پایان ماجرا نیست، بلکه روند اجرایی آن نیز نکات و ظرایف خاصی دارد. در این مقاله، به بررسی کامل نحوه اجرای حکم تمکین، مراحل قانونی پس از صدور حکم، مدت زمان لازم برای اجراییه و آثار عدم اجرای آن خواهیم پرداخت.

اجرای حکم تمکین

اجرای حکم الزام به تمکین، به زور و اجبار ممکن نیست. اما قانون برای جلوگیری از سوء‌استفاده و حفظ حقوق زوج، ضمانت‌هایی را در نظر گرفته است تا در صورت عدم اجرای حکم، زوج بتواند اقدامات قانونی لازم را انجام دهد.

یکی از مهم‌ترین ضمانت اجراها، سلب حق نفقه زن در صورت عدم تمکین بدون عذر موجه است. به بیان دیگر، اگر زوجه علیرغم صدور حکم و صدور اجراییه، از تمکین خودداری کند، عنوان زن ناشزه بر او صدق می‌کند و دیگر استحقاق دریافت نفقه نخواهد داشت.

ضمانت اجرایی دیگر، ایجاد امکان قانونی برای ازدواج مجدد مرد است. مرد می‌تواند با استناد به عدم تمکین همسر اول و عسر و حرج ناشی از آن، از دادگاه درخواست اجازه ازدواج مجدد نماید.

همچنین عدم تمکین، ممکن است زوجه را از برخی حقوق مالی مانند اجرت‌المثل ایام زوجیت یا شرط تنصیف اموال در طلاق نیز محروم سازد، چرا که شرط بهره‌مندی از این حقوق، حسن رفتار و ایفای وظایف زناشویی توسط زن است

اجراییه حکم تمکین چقدر طول می‌کشد و بعد از آن چه باید کرد؟

پس از صدور حکم قطعی الزام به تمکین، زوج باید برای صدور اجراییه به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای صدور اجراییه نماید. این روند معمولاً زمان زیادی نمی‌برد و در بیشتر موارد، ظرف چند روز تا یک هفته، اجراییه توسط واحد اجرای احکام دادگستری صادر می‌شود؛ البته زمان دقیق آن ممکن است بسته به شلوغی شعبه و کامل بودن مدارک متفاوت باشد.

پس از صدور اجراییه:

• اجراییه به زوجه ابلاغ می‌شود؛ زوجه موظف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، نسبت به اجرای حکم اقدام نماید.
• اجرای حکم به این معناست که زن با میل و اراده خود به منزل مشترک بازگردد و تمکین نماید.
• اگر زن، بدون دلیل موجه از اجرای حکم خودداری کند، ناشزه محسوب می‌شود.

در این حالت، زوج می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:

1. قطع نفقه زوجه به صورت قانونی؛ چون نفقه تنها در صورت تمکین بر عهده مرد است.
2. درخواست ازدواج مجدد با استناد به نشوز زن و عدم اجرای حکم تمکین.
3. طرح دعوای طلاق به علت عسر و حرج یا عدم تمکین.

اگر زن پس از صدور اجراییه ادعای موجهی برای عدم تمکین دارد، می‌تواند دادخواست تجدیدنظرخواهی یا اعتراض به اجرای حکم ارائه دهد؛ البته تنها در صورتی که دلایل او برای دادگاه موجه باشد (مثلاً ضرب و شتم، بیماری شوهر، یا شرایط خاص خانوادگی).

توجه داشته باشید که توجه داشته باشید به صورت متقابل قانون هم حقوقی برای مرد قائل است و هم برای زن که در نتیجه عدم تمکین اجرا می شود. اگر نیاز به اثبات عدم تمکین مرد از زن را دارید می توانید مطلب مربوط به آن را مطالعه فرمایید.

اجرای حکم تمکین توسط کلانتری

در مواردی که زوجه پس از صدور اجراییه و ابلاغ آن، از اجرای حکم تمکین خودداری کند، زوج می‌تواند از دادگاه درخواست اعزام مأمور کلانتری برای اجرای حکم کند. البته این مرحله، مانند دیگر احکام اجرایی، صرفاً جنبه همراهی و صورت‌جلسه کردن دارد و نه اجبار فیزیکی زن برای بازگشت به منزل شوهر.

در این مرحله:

1. دادگاه به واحد اجرای احکام نامه‌ای خطاب به کلانتری محل زندگی زوجه صادر می‌کند.
2. مأمور کلانتری به همراه زوج و یک یا دو شاهد (در برخی شعب) به درب منزل زن مراجعه می‌کنند.
3. از زوجه درخواست می‌شود تا با میل خود به منزل شوهر بازگردد.
4. اگر زن امتناع کند، موضوع صورت‌جلسه می‌شود.

🔸 نکته مهم: هیچ‌گونه اجبار بدنی یا ورود اجباری به خانه زن وجود ندارد. صرفاً عدم همکاری زن ثبت شده و از آن پس، زن ناشزه محسوب می‌شود و تبعات قانونی آن برایش اعمال خواهد شد.

🔸 حضور مأمور کلانتری در اجرای حکم، از نظر قانونی نوعی اثبات بر عدم تمکین زن از شوهر تلقی می‌شود که می‌تواند سندی معتبر برای:

• قطع نفقه زن
• صدور مجوز ازدواج مجدد برای مرد
• و حتی استناد در دعوای طلاق از سوی زوج باشد.

نمونه درخواست صدور اجراییه حکم الزام به تمکین

برای اجرای حکم تمکین، زوج (مرد) باید به دادگاه صادرکننده رأی مراجعه کرده و تقاضای صدور اجراییه کند. این درخواست باید به صورت مکتوب به واحد اجرای احکام تقدیم شود. در ادامه، یک نمونه متن درخواست صدور اجراییه آورده شده است:

نمونه متن درخواست:

سوالات متداول

در این بخش سوالات متداول پیرامون اجرای حکم عدم تمکین را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران محترم از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است:

❓ من از دادگاه رای تمکین گرفتم. برای اجرای حکم تمکین چه باید بکنم؟ آیا باید با مأمور به درب منزل همسرم برویم؟
✅شما باید ابتدا درخواست صدور اجراییه را از دادگاه صادرکننده حکم بدهید. پس از صدور اجراییه، در صورت عدم تمکین داوطلبانه همسر، می‌توانید از مأمور اجرای احکام یا کلانتری درخواست همراهی کنید تا وضعیت تمکین بررسی شود و در صورت عدم همکاری، صورت‌جلسه تنظیم شود.

❓ حکم الزام به تمکین را گرفته‌ام. چه زمانی می‌توانم آن را به اجرا بگذارم؟
✅زمانی که حکم قطعی شود (در دادگاه تجدیدنظر تأیید یا مهلت اعتراض تمام شود)، می‌توانید از دادگاه تقاضای صدور اجراییه کنید و فرآیند اجرا را آغاز نمایید.

❓ حکم قطعی الزام به تمکین همسرم صادر شده است. آیا نیاز به اجراییه است؟
✅بله، برای اینکه حکم وارد مرحله اجرا شود، الزاماً باید درخواست صدور اجراییه دهید. بدون اجراییه، هیچ ضمانت اجرایی برای حکم وجود ندارد.

❓ برای من اجراییه تمکین آمده است، می‌خواهم بدانم چه زمانی به مرحله اجرای احکام می‌رسد؟
✅اگر زوجه هستید، پس از ابلاغ اجراییه، ده روز فرصت دارید حکم را اجرا کنید. اگر زوج هستید، پس از ابلاغ به همسر، می‌توانید برای اجرای گام بعدی مثل گزارش مأمور و اثبات نشوز پیگیری کنید. بهتر است حضوری از اجرای احکام وضعیت را بررسی نمایید.

❓ درخواست تمکین داده بودم و حکم اولیه و تجدیدنظر به نفع من صادر شده است. آیا این حکم همان حکم عدم تمکین یا گواهی نشوز است یا نیاز به اقدام دیگری دارم؟
✅این حکم معادل اثبات عدم تمکین است، اما برای بهره‌برداری از آثار آن (مانند قطع نفقه یا ازدواج مجدد)، باید اجراییه بگیرید و اگر زوجه از تمکین خودداری کرد، صورت‌جلسه عدم اجرای حکم تنظیم شود تا نشوز محرز گردد.

❓ برای درخواست تمکین به کجا باید مراجعه کنم؟
✅برای ثبت دادخواست الزام به تمکین، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را از طریق سامانه ثنا ثبت نمایید. همچنین باید مستندات مربوط به ازدواج و عدم تمکین را نیز ضمیمه نمایید.

جمع بندی

در پایان، باید گفت اجرای حکم الزام به تمکین فرآیندی حقوقی و نسبتا پیچیده است که تنها با قطعی شدن رای دادگاه و صدور اجراییه امکان‌پذیر می‌شود. هرچند صدور این حکم به معنای الزام زن به بازگشت به زندگی مشترک است، اما در عمل، اجبار فیزیکی برای اجرای این حکم امکان‌پذیر نیست و صرفاً ضمانت اجراهایی چون قطع نفقه، محرومیت از برخی حقوق مالی و حتی اجازه ازدواج مجدد برای مرد می‌تواند اعمال شود.

بنابراین، آگاهی کامل از حقوق و تکالیف قانونی زوجین، مراحل صدور اجراییه، و آثار حقوقی عدم تمکین، هم برای مردانی که به دنبال اجرای این حکم هستند و هم برای زنانی که در برابر چنین حکمی قرار می‌گیرند، امری ضروری است. در نهایت، بهره‌گیری از مشاوره حقوقی تخصصی می‌تواند نقش مهمی در اتخاذ تصمیمات درست و قانونی در چنین موضوعات حساسی داشته باشد.