قرابت سببی یا خویشاوندی سببی به رابطه‌ای گفته می‌شود که از طریق ازدواج میان دو خانواده به وجود می‌آید. این نوع قرابت، برخلاف قرابت نسبی که بر اساس خون و تولد شکل می‌گیرد، از طریق پیوند نکاح ایجاد می‌شود. در این مقاله به بررسی آثار قرابت سببی از جنبه‌های مختلف شامل حرمت نکاح با خویشاوندان سببی، محدودیت در قضاوت و داوری، و شرایط شهادت در دادگاه می‌پردازیم.
همچنین در قسمت سوالات متداول می توانید نمونه هایی از پرونده ها و سوالات مراجعه کنندگان به مجموعه حقوقی ایران لگال را مطالعه نمایید.
تعریف قرابت سببی و آثار آن
قرابت سببی میان فرد و اقوام همسرش به وجود می‌آید. این نوع قرابت بر اساس قوانین مدنی ایران، آثار مادی و مالی به همراه ندارد. به عبارت دیگر، پدر و مادر زن یا مرد از داماد یا عروس ارث نمی‌برند و برعکس، داماد یا عروس نیز از والدین همسر خود ارثی نخواهند برد. با این حال، قرابت سببی دارای آثار غیرمالی است که در قوانین مربوط به نکاح، قضاوت و شهادت مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه به بررسی این آثار می‌پردازیم.
حرمت نکاح با خویشاوندان سببی
یکی از آثار مهم قرابت سببی، حرمت نکاح با برخی از خویشاوندان سببی است. قانون مدنی ایران با تعیین محدودیت‌هایی برای ازدواج میان افراد دارای قرابت سببی، تلاش می‌کند تا از بروز تعارضات اخلاقی و اجتماعی جلوگیری کند.
برای مثال، ازدواج با مادرزن، عروس، خواهرزن و برخی دیگر از اقوام سببی حرام است. این محدودیت‌ها به دلایل مذهبی و قانونی ایجاد شده است. بر اساس قوانین شرعی و مدنی، حرمت نکاح با این افراد دائمی است و تحت هیچ شرایطی نمی‌توان این ممنوعیت را تغییر داد.
برای اطلاعات بیشتر درباره محارم سببی و نسبی، می‌توانید به منابع حقوقی معتبر مراجعه کنید.
قضاوت و داوری در دعاوی خویشاوندان سببی
قضاوت، یکی از ارکان اصلی عدالت در جامعه است و برای اطمینان از بی‌طرفی قاضی، شرایط خاصی تعیین شده است. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، قاضی نباید با یکی از طرفین دعوا قرابت سببی یا نسبی داشته باشد. این قانون به منظور جلوگیری از جانبداری یا تعارض منافع وضع شده است.
به طور مشخص، قاضی یا داور در صورتی که تا درجه سوم از طبقه خویشاوندی با یکی از طرفین دعوا قرابت داشته باشد، باید از رسیدگی به پرونده خودداری کند. این محدودیت شامل داورانی که در داوری‌های خصوصی فعالیت می‌کنند نیز می‌شود. بنابراین، در دعاوی خانوادگی یا مالی، در صورتی که قاضی یا داور خویشاوند سببی یکی از طرفین باشد، می‌توان او را رد کرد.
شهادت در دادگاه و نقش قرابت سببی
شهادت یکی از ادله مهم اثبات دعوا در محاکم قضایی است. در گذشته، داشتن قرابت سببی یا نسبی با یکی از طرفین دعوا مانعی برای شهادت محسوب می‌شد. این محدودیت به دلیل احتمال جانبداری یا تأثیر عاطفی خویشاوندی بر شاهد اعمال می‌شد.
با این حال، در قوانین جدید، این محدودیت برداشته شده است و خویشاوندان سببی نیز می‌توانند به عنوان شاهد در دادگاه حاضر شوند. با این وجود، ارزش و اعتبار شهادت خویشاوندان سببی در برخی دعاوی ممکن است تحت تأثیر رابطه خویشاوندی قرار گیرد و قاضی باید با دقت بیشتری به اظهارات آنان توجه کند.
تفاوت قرابت سببی و نسبی در حقوق ایران
برای درک بهتر آثار قرابت سببی، مقایسه آن با قرابت نسبی ضروری است:
- قرابت نسبی
رابطه‌ای است که بر اساس تولد و خون شکل می‌گیرد، مانند رابطه والدین با فرزند یا خواهر و برادر. این نوع قرابت آثار مالی و غیرمالی متعددی دارد، از جمله ارث بری برای بررسی بیشتر آثار قرابت نسبی می توانید مطلب مربوط به آن را مطالعه فرمایید.
- قرابت سببی
رابطه‌ای است که از طریق ازدواج به وجود می‌آید. برخلاف قرابت نسبی، این نوع قرابت آثار مالی ندارد و محدود به آثار غیرمالی مانند حرمت نکاح، قضاوت و شهادت است.
قرابت سببی در حقوق ایران به عنوان یکی از مباحث مهم شناخته می‌شود. هرچند این نوع قرابت آثار مالی ندارد، اما تأثیرات غیرمالی آن در نکاح، قضاوت و شهادت بسیار حائز اهمیت است. آگاهی از قوانین مرتبط با قرابت سببی، به افراد کمک می‌کند تا از حقوق و محدودیت‌های خود در این زمینه مطلع شوند و از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنند.
سوالات متداول
در این قسمت به سوالات متداول در مورد قرابت سببی می پردازیم، توجه داشته باشید که برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با ما در ایران لگال تماس حاصل فرموده و مشاوره دریافت نمایید:
سلام عرض ادب. می‌خواستم بدونم که رابطه غیر جنسی با محارم حرام به حساب می‌آید؟ یعنی به صورتی‌که دخولی صورت نگیرد و فقط به صورت بوسه و دست کشیدن و نگاه به بدن یکدیگر. حکم این کار چیست و آیا حرام است؟
رابطه با محارم، چه جنسی و چه غیر جنسی، از نظر شرعی و قانونی به شدت محکوم است. در اسلام، هرگونه رفتار غیرمتعارف حتی بدون دخول و صرفاً لمس یا نگاه شهوانی نیز حرام محسوب می‌شود. از نظر قانونی نیز چنین اعمالی در ایران مجازات‌های سنگینی دارد. بهتر است شخص با توبه و مشاوره دینی، مسیر اصلاح را در پیش گیرد.
با سلام، می‌خواهم بپرسم که آیا بازپرس از اقوام شاکی است؟ آیا حق قضاوت در مورد پرونده دارد؟ کجا باید بروم که عدالت باشد؟ من جانباز هستم و حقم زیر پا گذاشته شده چون فامیل هستند. من باید قربانی بشوم؟ شما را به خدا راهنمایی کنید.
در صورتی که بازپرس یا قاضی با یکی از طرفین پرونده رابطه نسبی یا سببی داشته باشد (تا درجه سوم)، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، باید از رسیدگی به پرونده خودداری کند. اگر این موضوع رعایت نشود، شما می‌توانید از طریق دادسرای انتظامی قضات یا رئیس مجتمع قضایی شکایت کنید. پیشنهاد می‌شود این موضوع را سریعاً پیگیری کرده و از مشاور حقوقی برای تنظیم شکایت کمک بگیرید.
آیا عمو ناتنی (برادر ناتنی پدرم) نسبت به من سببی است یا نسبی؟
رابطه نسبی به رابطه خونی و خانوادگی اشاره دارد. برادر ناتنی پدر شما، به دلیل داشتن یک والد مشترک (پدر یا مادر)، از نظر شرعی و قانونی نسبی محسوب می‌شود و نه سببی.
پسرعمویم می‌تواند شهادت بدهد؟
بر اساس قوانین، رابطه خویشاوندی مانعی برای شهادت نیست، مگر اینکه شاهد در پرونده ذی‌نفع باشد یا شرایط خاصی مانند تعارض منافع وجود داشته باشد. در غیر این صورت، پسرعمو می‌تواند به عنوان شاهد در دادگاه حاضر شود. با این حال، قاضی ممکن است در ارزیابی اعتبار شهادت به رابطه خویشاوندی توجه کند.
سلام، ببخشید من با یکی از محارم رابطه جنسی برقرار کردم. هر دو راضی بودیم. حکم شرعی‌اش چیست؟ حکم قانونی‌اش چیست؟
رابطه جنسی با محارم نسبی (مانند خواهر، مادر، عمه و خاله) از نظر شرعی از گناهان کبیره است و به شدت حرام و غیرقابل قبول است. از نظر قانونی، این عمل در ایران مجازات اعدام دارد. اگر چنین عملی رخ داده باشد، به جای اقرار، بهتر است فرد به توبه روی آورد و از خداوند طلب بخشش کند.
نتیجه‌گیری
آثار قرابت سببی، اگرچه محدود به جنبه‌های غیرمالی است، اما تأثیرات قابل‌توجهی بر روابط خانوادگی و اجتماعی دارد. آگاهی از این آثار و رعایت قوانین مرتبط، به حفظ نظم و عدالت در جامعه کمک می‌کند. در این مقاله تلاش شد تا جنبه‌های مختلف این موضوع شامل حرمت نکاح، قضاوت و شهادت خویشاوندان سببی به طور کامل بررسی شود. برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید با کارشناسان حقوقی ما در ایران لگال تماس حاصل فرموده و مشاوره لازم را دریافت نمایید.